جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مورد رابطه دانش فقه و اخلاق، اختلاف بین دانشوران فقه اخلاق وجود دارد. بررسی رابطه فقه و اخلاق و امکان تاسیس دانش فقه اخلاق اهمیت به‌سزایی در رشد و تعالی این علم دارد. مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی در صدد بیان رابطه فقه و اخلاق و امکان تاسیس فقه اخلاق می‌باشد. برای دست‎یابی به این هدف نسبت‌سنجی و بررسی شباهت‎ها و تفاوت‌های میان عناصر اصلی دو علم فقه و اخلاق صورت گرفته است. همچنین با رابطه‌سنجی فقه و اخلاق تعامل و تأثیرهای متقابل دو دانش بررسی شده است. یافته‎های مقاله نشان می‎دهد در نسبت‌سنجی فقه و اخلاق، موضوع این دو باهم نسبت عام و خاص من وجه دارند و در محمول، هدف و روش نسبت آن دو تساوی است. در رابطه‌سنجی فقه و اخلاق تاثیر فقه بر اخلاق در مسائل، روش تحقیق، اهداف اخلاق بررسی می‎شود و در تاثیر اخلاق بر فقه ساختن مبادی حکم، تعدیل حکم فقهی، تحلیل اخلاقی از موضوعات و گسترش دامنه فقه بررسی می‌گردد. با توجه به آنچه که در نسبت‌سنجی و رابطه‌سنجی بیان شد امکان فقه اخلاق وجود دارد و برای آن دو تعریف عام و خاص لحاظ شده است که در تعریف مختار، اصطلاح خاص مدنظر است که در بردارنده احکام شرعی است به همان معنای فقهی که در فقه مصطلح وجود دارد. در نتیجه با توجه به این تعریف، در فقه اخلاق باید حوزه صفات و رفتارهای اخلاقی، با دقّت اجتهادی و روش استنباط فقهی مورد شناسایی تکالیف خمسه قرار گیرند.

یکی از اسلوب‎های قرآن ‎کریم «معطوف‎علیه: لام تعلیل+فعل مضارع (مصدر موؤل مجرور به لام و متعلق به فعل موجود یا مقدر در آیه)؛ واو+ معطوف: لام تعلیل+ فعل مضارع (مصدر موؤل مجرور متعلق به فعل معطوف‌علیه)» است. در این اسلوب معطوف‌علیه و معطوف با توجه به این که لام تعلیل بر سر آنها آمده علت برای فعل متعلق خود در آیه می‏باشند. گاهی در این اسلوب معطوف‎علیه ذکر و گاهی حذف می‏شود؛ از آنجا که خداوند حکیم است، حذف معطوف‌علیه در این اسلوب حکمتی دارد. مقاله پیش‎رو با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی این حکمت و تاثیر آن در ترجمه این آیات پرداخته که یافته‌ها و نتایج آن بدین‌ شرح ‌است: حکمت عدم ذکر معطوف‎علیه وجود اسراری است که در مقام تخاطب نمی‎گنجیده، از‎ این ‎رو خدای متعال برای رعایت حال عموم مخاطبین، معطوف‎علیه را حذف نموده، نگارنده حکمت حذف موضوعات این آیات را تحلیل نموده، از جمله این که موضوعات آیات در مقام بیان علل احکام تکوینی و تشریعی و یا جبر و اختیار است که برای عموم مردم قابل درک نیست. از این ‎رو خدای متعال برای رعایت مقام تخاطب عموم افراد معطوف‎علیه را حذف نموده است. ترکیب این آیات این‎گونه است: واو عاطفه، لام تعلیل+ فعل مضارع موؤل(جار و مجرور) عطف بر معطوف‎علیه مقدر(جار و مجرور) که متعلق به فعل مذکور یا مقدر در آیه است. این نحوه ترکیب، در ترجمه آیات مخاطب را آگاه می‌کند که معطوف مذکور در آیه تعلیل نهایی برای فعل متعلق لام تعلیل نیست و غایات والای علاوه بر آن در آیه وجود دارد که حذف شده‌ است.

نگرش نیچه به مسئله انسان و حقیقت او، بر اساس اندیشه‌ها‌ی مادی‌گرایانه و تمایل به اصالت تجربه است که پیامدهای ویژه‌ای به همراه دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به‌منظور بررسی مختصات انسان‌شناختی از دیدگاه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن در پرتو آرای علامه طباطبایی شکل‌گرفته است. بر اساس یافته‎های پژوهش، نیچه با نفی عقل‌گرایی و بی‌اعتبار نمودن ارزش‌ها‌ی اخلاقی و دینی مورد پذیرش زمان خویش، انسان را تا پرتگاه نیست‌گرایی می‌کشاند. لکن برای نجات وی از این وهله بحرانی، انسان را به باور توانمندی و اصالت قدرت خویش دعوت می‌نماید که ظهور تمام‌عیار آن در ابر انسان نمود یافته است. این در حالی است که علامه طباطبایی چنین تقلیل‌گرایی از شخصیت انسان و ترجیح تن بر روان را برنمی‌تابد. زیرا نفی عقل‌گرایی و ستیز با ابعاد الهی متافیزیک نتیجه‌ای جز بی‌اعتبارشدن اوزان اندیشه‌ورزی و خردگرایی ندارد. وی همچنین منشأ اصلی پوچ‌انگاری در زندگی انسان را، حذف خدا و انگاره‌ها‌ی معنوی و ارزشی می‌داند و قرب الهی را به‌عنوان غایت اصلی زندگی مطرح می‌کند. غایتی که در سایه آن زندگی فردی و جمعی انسان بر اساس هدفمندی، معناداری و عدالت شکل می‌گیرد.