جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه با مشخّص شدن اهمیّت نگرش سیستماتیک به دین، تبیین نظریه‌ای روشی و الگو محور برای استنباط روابط بین اجزاء نظام، امری ضروری است. این نوشتار، ضمن بررسی مهم‌ترین روش‌های موجود کشف نظام، به دنبال پاسخ به این سؤال است که چه روش مطمئنی در باب کشف روابط میان اجزاء دین وجود دارد؟ این مهمّ با روش تحلیل عقلی و استنباط از داده‌های نقلی صورت می‌‌گیرد و این یافته‌ها را برای ما مشخص می‌‌سازد که همه اجزاء دین در عین تشریعی و وحیانی بودن، در مقام تحقق نمودی خارجی دارند. عناصر دین در مقام تحقّق غایاتشان وابسته به یکدیگرند و ارتباط علّی معلولی ناگسستنی میان آن‌ها برقرار است. این ارتباط علّی با تحلیل عقلی و داده‌های نقلی قابل کشف و استنتاج است. توسعه و گسترش مرحله به مرحله این روابط از عناصر اصلی به عناصر فرعی و کشف نظام ثبوتی عناصر دین محقّق، پایه‌ای متقن برای کشف ساز وکار اقامه دین در مقام اثبات خواهد بود.

شناسایی شاخصه‌های نیروهای تراز حکومت مهدوی و اصول کلی تحقق چنین نیروهایی باعث می‌شود مباحث تربیتی، تبلیغی و دیگر تلاش‌های فرهنگی _ اجتماعی در راستای تحقق آن شاخصه‌ها و اصول تنظیم شود. این مقاله بنا دارد با روش توصیفی _ تحلیلی اصول کلی تحقق نیروهای تراز حکومت مهدوی را مبتنی بر آیات و روایات استنباط کند. بررسی‌های نویسندگان به این نتیجه رسید که مهم‌ترین شاخصه‌ نیروهای تراز حکومت موعود«عبد صالح» بودن آنهاست که به روش تحلیل معانی کلی و کشف جزئیات (مهندسی معکوس) به این نتیجه رسیدیم که برای تحقق چنین افرادی، انسان می‌بایست در بستر عبودیت خداوند درجات علم، ایمان، تقوا و عمل صالح را بگذراند و سپس با پشت‌سر گذراندن موفق امتحان‌های مختلف، بینش‌ها، گرایش‌ها و رفتارهای فردی و اجتماعی آنان چنان تمحیص(پاکیزه) شود که در برابر هیچ فتنه‌ای گرفتار سستی، لغزش و انحراف نشود. چنین فردی عبد صالح خداوند و نیروی تراز حکومت مهدوی می‌شود؛ اجتماعی از چنین افراد، زمینه‌ساز تحقق ظهور است.

دين منظومه‌اي از آموزه‌هاي نظري و احکام عملي درهم‌تنيده و منسجم است. شناخت جزيره‌اي و غيرمنسجم از دين، گرچه خالي از فايده نيست، اما قطعاً نقايص زيادي دارد. «نظام عناصر دين» عنوان طرحي پژوهشي است که به ‌روش توصيفي ـ تحليلي به‌دنبال پاسخ به اين پرسش است که بين تعاليم دين چه رابطه‌اي برقرار است؟ بررسي نظام تعاليم دين با محوريت روابط علّي بين عناصر وحياني، کشف نظام تعاليم دين را آسان‌تر و دقيق‌تر مي‌کند. مراد از اين عناصر، موضوعات مسائل دين است که در آيات و روايات به آنها تصريح شده است. نظام عناصر دين شامل خرده‌نظام‌هاي متعددي است. مطابق پژوهش‌هاي انجام‌شده، نظام اسماء و صفات الهي جامع‌ترين نظامي است که تمام عناصر دين ذيل آن قرار مي‌گيرند. نظام‌هاي خلقت و ربوبيت ذيل نظام اسماء و صفات، نظام‌هاي خردتر بعدي را تشکيل مي‌دهند. نظام‌هاي هدايت و عبوديت، ذيل نظام ربوبيت، جامع‌ترين نظام‌هايي‌اند که وظايف راهبردي هاديان و مردم را مشخص مي‌کنند. اين نظام‌ها با بررسي عناصر فرعي ذيل آنها توسعه مي‌يابند و به نظام‌هاي خردتري مي‌رسند.

انسان به عنوان موجودی که دارای قدرت عاقله است، همواره در تلاش برای کشف حقیقت هستی بوده است. یکی از اصلی‏ترین پرسش‏هایی که در پی پاسخ به آن بوده است، یافت منشأ هستی و چگونگی پیدایش آن است. در این میان ادیان الهی و پیامبران در پی پاسخ به این مسئله مبادی توحید را تبیین کردند. پذیرش وجود واجب به عنوان اصل مشترک همه ادیان الهی و فیلسوفان الهی است؛ اما همواره بعضی از متفکران وجود واجب را متناقض‏نما می‏دانند؛ به طوری که به عقیده آنها نمی‏توان وجود خدا را اثبات کرد. یکی از این متفکران ملحد، ژان پل سارتر است که در مهم‏ترین اثر فلسفی خودش به عنوان هستی و نیستی، دو دلیل اصلی برای رد واجب‏الوجود ذکر کرده است. این دو دلیل که درحقیقت نقد دیدگاه‏های دکارت و لایب‎نیتس درباره واجب هستند، یکی به دنبال اثبات متناقض‏بودن وجود واجب است و دیگری ضرورت منطقی واجب‏الوجود را رد می‎کند. او همچنین وجود خدا را به عنوان یک موجود لغیره مانع تحقق آزادی انسانی می‏بیند. سارتر آزادی را به وجود انسان بر می‏گرداند و انسان را از هر گونه قید و بند رها می‎داند و به همین دلیل در نگاه او هر چیزی که مانع تحقق این آزادی ذاتی شود، نمی‏تواند موجود باشد و انسان برای فرار از این آزادی و مسئولیت خود مفهوم خدا را ساخته است. این پژوهش بر آن است با تبیین این دلایل، با مبانی حکمت الهی متعالیه که واجب‏الوجود در آن نقشی اساسی دارد، به نقد آنها بپردازد.