جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اخیرا مکاتب قدیم کلام اسلامی، عموماً با جنبش‌های مدرنی چون نوخوارج و نومعتزله، به ویژه در جهت تاثیر منفی آن‌ها، دست به دست هم داده‌اند. هدف این مقاله تحلیل نقادانه روشی است که علمای مدرن مسلمان ادعا می‌کنند که از طریق آن وارث معتزله قدیم شده‌اند. این مقاله، به ویژه، نگاهی نقادانه به روح و محتوای دوجنبش اسلامی معتزله و نو معتزله می‌اندازد. تلاش بر این است که تصویری عینی‌تر از مکتب معتزله قدیم، بر اساس منابع نخستین ایشان انتزاع شود. «هارون ناسوتیون» اندونزیایی به عنوان نمونه‌ای از مکتب نومعتزله در نظر گرفته شده است. معتزله نخستین مکتب کلامی بوده است که تلاش نمود تا از آموزه‌های اسلام دفاع نموده و از آن‌ها در برابر بسیاری از چالش‌های زمان قدیم محافظت کند. امروزه، در اغلب موارد، مکتب معتزله، به اشتباه از طریق به تصویر کشیدن آن به عنوان مکتب عقلی محض با اندیشه‌ای لیبرال، معرفی می‌شود. دیدگاه نویسنده این مقاله این است که این معرفی اشتباه مکتب معتزله، به عنوان مکتبی افراطی که جامعه‌ای لیبرال را تنها پیرو عقل معرفی و تبلیغ می‌نموده است، به طور کلی، نتیجه بدی را برای فهم و توسعه جامعه مسلمان در پی خواهد داشت؛ این امر یا ایجاد مجالی برای خیزش جامعه‌ای لیبرال به ادعای داشتن ریشه قدیمی در تاریخ مسلمانان درپی خواهد داشت، همان‌گونه که در مورد ناسوتیون رخ داده است، یا منجر به انکار عقل به عنوان منبع مهم دانش مورد تأیید اسلام خواهد شد.