جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عبدالرحمان جامی شاعر و نویسندۀ نام‌آور قرن نهم هجری است که درواقع خاتم‌الشعرای بزرگ پارسی­گو و پس از عهد حافظ، بزرگ‌ترین شاعر شمرده­شده­است. جامی شاعری صوفی­مسلکی است که اصطلاحات صوفیه را در شعر و نثر خود به­کاربرده و در بهارستان، نمونه‌های افکار عرفانی خوب و فراوان از او یافت­می‌شود. جامی این افکار را بیشتر در ضمن داستان‌های کوتاه بیان­کرده­است. جامی در سراسر بهارستان، هدف و غرض اصلی خود را به‌عنوان یک معلم اخلاق و عرفان ازیادنمی‌برد و به خوانندگان عرفان و اخلاق می‌آموزد و در خلال حکایات، عقاید عرفانی خود را بیان­کرده و در موارد مختلف، غیرمستقیم به تعلیم پرداخته­است. جامی همچون بسیاری از عرفا هدف اصلی از طی مراحل تربیتی عرفانی یا سیر منازل سلوک را که از توبه آغاز و به فنا پایان­می‌یابد، وصول به ذات حق دانسته که غایت هر عارفی است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه‌ای درصدد آن است تا به بررسی بافت بینامتنی تصوّف و عرفان جامی در بهارستان بپردازد و به این پرسش پاسخ­دهد که جامی در بهارستان چگونه از مضامین عرفانی برای بیان مقاصد تعلیمی و اخلاقی خود بهره برده­است؟ با بررسی بهارستان در خصوص اندیشه‌های عرفانی جامی این نتیجه حاصل­می‌شود که جامی به عرفان ایرانی و نظریات شیوخ خراسان دل‌بستگی نشان­داده و از مضامین گستردۀ عرفانی در ضمن حکایات برای ارشاد و راهنمایی و همچنین تعلیم دیگران استفاده­کرده­است.

رابرت. ا. ایمونز (Robert A. Emmons) برای اولین بار در سال 1996 به بُعد معنوی هوش انسان اشاره کرد. او هوش‌ معنوی را مجموعه‌ای از توانایی‌ها برای بهره‌گیری از منابع دینی و معنوی و تجربیّات عرفانی عنوان کرد. امیر خسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسی‌گوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه‌ ویژه‌ای بخشید. منظومه غنایی دولرانی و خضرخان امیرخسرو با رویکر عرفانی تدوین شده است و آموزه‌های حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. مقاله حاضر می‌کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد که مهم‌ترین شاخصۀ هوش معنوی در دیدگاه عرفانی امیرخسرو دهلوی در منظومه دولرانی و خضرخان براساس نظریه هوش معنوی ایمونز کدام است؟ براساس دستاورد تحقیق، امیرخسرو در منظومه دولرانی و خضرخان عرفان و هوش‌معنوی را ترکیب کرده است. توجه به مهربانی، سخاوت، عزت نفس، همدلی، نوع دوستی، عشق، ایثار، مدارا و تساهل و تسامح از ویژگی‌های مشترکی است که به عنوان مؤلفه‌های بارز هوش معنوی در ادبیات عرفانی و اندیشه‌ امیرخسرو مطرح شده است.

«کلام الملوک»(1043ق) باباجان قزوینی که برگرفته از تعالیم اسلام و قرآن کریم است، به ابعاد مختلفی از احترام به انسان و مخلوقات، و چگونگی تعامل با آنان پرداخته است.. این پژوهش، به شیوه توصیفی- تحلیلی و استواری بر چارچوب نظری می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که شاخص­ترین سبک قرآنی و همچنین کارکرد و نقش این شیوه در زندگی آدمی در کتاب «کلام الملوک» قزوینی چیست؟ مطابق دستاوردهای تحقیق، بیش‌ترین توجه باباجان قزوینی در باب زندگی نهی از هوای نفسانی است، زیرا منشأ همه ناپاکی­ها به شمار می­رود و انسان را به بدی­ها رهنمون می­سازد. همچنین رویکرد باباجان قزوینی در زمینه سبک زندگی قرآنی، دیدگاهی معنوی به انسان و جهان است؛ به این منظور، در مقاله حاضر، با تکیه بر روش تحلیل محتوا و رویکرد قرآنی، دیدگاه باباجان قزوینی پیرامون سبک زندگی با آیات قرآن کریم مقایسه شده است.

استفاده از آموزه‌های مکاتب عرفانی و تطبیق آن در ادبیات، ابزاری سودمند در تحلیل متون دینی و عرفانی است؛ به این منظور، در مقاله‌ی حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی، دیدگاه باباجان قزوینی پیرامون اندرزهای اخلاقی با نظریات اوشو مقایسه شده است. درونمایه‌ی تذکره‌ی عرفانی کلام­الملوک(1043 ق.) در مقامات عرفانی، احوال و سخنان عرفا و اولیای الهی است. جنبش عرفانی اوشو در قرن بیستم که مدعی نجات انسان بود، با نظریات عرفانی باباجان قزوینی که او نیز در پی تعلیم مضامین اخلاقی برای نجات آدمی است، درخور توجه و بازبینی است. باباجان قزوینی همچون اوشو، کمال انسان را در ترک هوای نفسانی انسان می­داند. باباجان قزوینی و اوشو در پی رهایی انسان از رنج هستند و سرچشمه‌ی این رنج را در نفس آدمی می‌دانند و معتقدند که آزخواهی و طمع سبب می­گردد تا آرامش و شادی از حیات آدمی بی­رنگ شود. هم­چنین، موضوعاتی چون توجه به عشق، ترک خودخواهی و نگه داشتن زبان، استفاده از داستان و حکایت برای تبیین موضوعات اخلاقی و گزینش زبان ساده برای تعلیم، از دیگر مضامین مشترک کلام‌الملوک و آرای اوشو است.

حقوق شهروندی امروزه مورد توجّه بسیاری از پژوهشگران، جامعه شناسان و سیاستمداران قرار گرفته به­گونه ای که می­کوشند با روشن کردن ابعاد تازه ای از حقوق مردم، زمینه ارتقا ارزش­های انسانی و برقراری کرامت انسانی را فراهم سازند. پژوهشگران به جنبه­های مختلف حقوق انسانی از جمله حق-تکلیف، اخلاق توجّه داشته اند. از جمله، کتاب های دیرینه پارسی مشتمل بر دورۀ کامل تفسیر و تأویل آیات قرآن؛ تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار (520 ه.ق) رشید الدین میبدی، سرشار از معانی و مفاهیم اخلاقی حقوق شهروندی است. مقالۀ حاضر تلاش می­کند تا با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر ابزار کتابخانه­ای تبیین سازد که کدام یک از مصادیق و مؤلفه های اخلاقی حقوق شهروندی در تفسیر کشف الاسرار میبدی از اهمیت و برجستگی برخوردار است؟ تفسیر کشف‌الاسرار و عُدّة‌الابرار به ابعاد اخلاقی حقوق انسان ها از جمله نحوۀ صحیح برخورد با مردم، رعایت حقوق یتیمان، گرامی داشت فقرا، تفکّر در اعمال و افعال خود، صبر و بردباری، مدیریت زمان، کسب حلال در زندگی، رسیدگی به خویشان، ابتدا سلام کردن، مدارا با مردم، دعا و خیرخواهی، آداب معاشرت، عفو و گذشت، انفاق به دیگران، در نظر گرفتن سطح فکری مخاطب و رعایت آداب غذاخوردن بیشتر از دیگر ابعاد توجهّ کرده است.