جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه­ی اسلامی، از آغاز شکل­گیری تا کنون فراز و فرود فراوان داشته است؛ رویایی با ظاهرگرایی برخاسته از فقه، جدال­ها و نقاش­های پیوسته با طیف­های مختلف اهل کلام به خصوص متکلمان اشعری، دفاع از حقیقت برهانی در برابر اتهامات عرفا و صوفیه، و انزوای اجتماعی در نزد توده­های مسلمانان، تنها بخشی از چالش همیشگی و مدام اصحاب فلسفه بوده است. مقاله پیش­رو، گزارشواره‌ی اجمالی از سیر تطور و چگونگی شکوفایی فکر فلسفی در جهان اسلام، در طی ادوار مختلف، با تکیه بر دیدگاه­­ شهید مطهری است. آنچه در خلال این مقاله برجسته گردیده است، حرکت رو به تکامل فلسفه­ اسلامی تا تأسیس نظام حکمت صدرایی است. سیطره این نظام فلسفی بر مراکز و مغز اصحاب حکمت، چنان بوده است که اکنون حتی فلسفه­ مشاء نیز رواج و رونق و گرمی بازارش را از دست داده است. نحوه گفت­وگو و تعامل فلسفه­ نوصدرایی با فلسفه­های جدید و مسایل فکری و فلسفی معاصر از دیگر موضوعاتی که به صورت فهرستوار مورد اشاره قرار گرفته است. روایتِ شهید مطهری از سیر تطور تاریخ فلسفه­ اسلامی، فشرده و گزیده است، اما همین روایت کوتاه به خوبی کُلیّتِ تاریخ فلسفه­ اسلامی را بازتاب می­دهد.

‫بررسي نقش آموزه‌هاي شيعي و فيلسوفان شيعه در شکوفايي فلسفه اسلامي، موضوع تحقيق اين پايان‌نامه است. نگارنده با اين اعتقاد که معارف شيعي در شکوفايي و بسط فلسفه اسلامي-شيعي از جهات مختلف نقش محوري داشته است و يکي از مهم‌ترين عوامل اين رشد و شکوفايي، وام‌گيري مستقيم و غيرمستقيم از سرچشمه وحي و تعاليم امامان معصوم? است، تلاش مي‌کند زمينه‌هاي تفکر فلسفي در انديشه شيعه را بررسي نمايد. وي بر خلاف نظر برخي که تصور مي‌کنند آنچه با عنوان فلسفه اسلامي خوانده مي‌شود، صورت ديگري از فلسفه يونان است، معتقد است که فلسفه اسلامي به لحاظ صورت، ماده و محتوا، تفاوت‌هاي بنيادين با فلسفه يونان دارد. او فلسفه اسلامي را بيشتر متأثر از تعاليم قرآن و معارف پيشوايان? مي‌داند و تأکيد مي‌کند: به لحاظ تاريخي، فيلسوفاني که در رشد فلسفه اسلامي از آغاز تا کنون نقش داشته‌اند، بيشتر شيعي بوده‌اند، و يا تمايلات شيعي داشته‌اند. وي نوشتار حاضر را در دو بخش ارائه مي‌کند: 1.تاريخ فلسفه و فلاسفه شيعه؛ 2.سرچشمه‌ها، دستاوردها، آسيب‌ها و افق آينده فلسفه شيعه. در بخش اول، به نقش نهضت ترجمه، نقش ائمه? در شکل‌گيري فکر فلسفي و نقش دوره‌هاي پس از عصر امامان? اشاره مي‌کند و ادوار فلسفه را در سه دوره مهم بيان مي‌کند: 1.دوره تأسيس(از کندي تا ابن سينا)؛ 2.دوره فترت (از خواجه نصيرالدين طوسي تا ميرداماد)؛ 3.دوره شکوفايي(از ملاصدرا تا عصر حاضر). وي شرح مختصري از زندگاني و انديشه‌هاي 40 نفر از فيلسوفان مؤثر شيعي از آغاز تا کنون را ارائه نموده و پس از آن، به بن‌مايه‌هاي تفکر فلسفي شيعه مي‌پردازد و جنبه‌هاي اعتقادي و فکري معارف قرآن و تعاليم معصومان? را برجسته‌ ساخته، مصاديقي از آنها را به شيوه برهاني بيان مي‌کند. وي مهم‌ترين دستاوردهاي تفکر فلسفي شيعه را هماهنگي حکمت و شريعت، هماهنگي برهان و عرفان، تبيين صحيح رابطه عقل و نقل، شکل‌گيري کلام فلسفي و شکل‌گيري فلسفه سياسي ذکر کرده است. در پايان، آسيب‌هاي احتمالي را که فلسفه دچار آن مي‌شود، برشمرده و ترسيمي از آينده آن ارائه نموده است.