جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محبّ‌اللّه اللّه‌آبادی از بزرگان سلسلۀ چشتیه در هندوستان و از مدافعان سرسخت ابن‌عربی و اندیشه وحدت وجود است. این مقاله ویژگی‌های شرح فارسی اللّه‌آبادی (نسخه خطی) را بررسی می‌کند. مقاله می‌کوشد با تقسیم ویژگی‌ها به دو دستۀ صوری (روشی) و محتوایی با تمرکز بر محتوا کیفیت و جایگاه شرح اللّه‌آبادی را در میان شروح مختلف فصوص نشان دهد. تمرکز اصلی مقاله بر خرده‌گیری‌های ملایم اللّه‌آبادی بر ابن‌عربی و نیز انتقادات او بر قیصری و شارحان دیگر خواهد بود. نتیجه آنکه به‌رغم دقت‌ورزی‌های اللّه‌آبادی، که نشان از شخصیت مستقل و نیز تسلط او بر متن دارد، بجز چند مورد اختلافِ عمدتاً استحسانی در تفسیر آیات قرآنی، عمدۀ خرده‌گیری‌های معدود او نسبت به ابن‌عربی در حوزۀ لفظی و عبارت‌پردازی قرار می‌گیرد. اشکالات او به قیصری نیز منحصر در تفسیر لفظیِ متن فصوص است و هیچگاه از چارچوب اندیشه‌ورزی حاکم بر عرفان نظری ـ که آثار قیصری از جَلَوات مهم آن محسوب می‌شود ـ خارج نمی‌شود. با این‌همه، در میان معدود شروح فارسیِ فصوص، شرح اللّه‌آبادی مستقل‌ترین شرح فصوص نسبت به شرح قیصری است و در مجموع، می‌توان «ارزش افزودۀ» شرح اللّه‌آبادی را در ترجمۀ تفسیری دقیق او از فصوص به فارسی دانست که البته از فارسی معاصر دور است.