جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتة حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي و تحليل نظام انديشة باگوان شري راجنبش، معروف به اشو در حوزة دين‌شناسي مي‌پردازد. وي معتقد است دين به دو دليلِ نامتناهي و تجربة دروني بودن، قابل تعريف نيست؛ اما حقيقت، آن را هماهنگي و پيوندي صميمانه با هستي و وجود به‌حساب مي‌آورد و مريدان خويش را به ارتباط و يکي‌شدن با هستي به‌عنوان دين، دعوت مي‌کند. او اديان و مذاهب نظام‌مند و سازمان‌يافتة ديگر، مانند اديان ابراهيمي را به‌شدت انکار مي‌کند و به ستيز با کلسيا و مراکز ديني مي‌پردازد و آنان را مانع روشن‌بيني به‌شمار مي‌آورد. باگوان، کارکرد دين مدنظر خود را اموري چون شکوفا کردن عشق، بي‌ذهني، بي‌نفسي و شادي برمي‌شمارد و خواستگاه اديان منسجم و نظام‌يافته را نيز رفع نيازها، تقليد از نياکان، دوري از رنج و اندوه و نيز ترس از گناه، مرگ، بيماري و... دانسته است.

هدف این نوشتار بررسی تبیینی ـ تطبیقی دیدگاه آيت‌الله جوادی آملی و آلوین پلانتينگا در بحث فطرت و باور پایه می‌باشد و روش آن تطبیقی ـ استنتاجی است. آيت‌الله جوادی آملی معتقد هستند که فطرت امری حضوری است و انسان‌ها براساس آن ارتباط مستقیم و حقیقی با خدا برقرار می‌کنند، لذا منظور از خداشناسی و خداگرایی فطری در نظر ایشان، همان خداشناسی و خداگرایی حضوری و بی‌واسطه است که انسان با علم حضوری حق را می‌یابد؛ اما در نظر آلوین پلانتينگا منظور از پایه ‌بودن یک باور این است که بدون ابتناء بر قضایای دیگر پذیرفته شده باشد و غیرعقلانی هم نباشد. با اینکه پلانتينگا اعتقاد به خداوند را باوری پایه می‌داند؛ اما پایه دانستن اعتقاد به خدا به معنای فطری بودن آن نیست و به همین جهت تفاوت اساسی بین این دو دیدگاه وجود دارد.

اشو معتقد است که انسان‌ها امکان دستيابي به معرفت را دارند و ابزارهاي متفاوتي، با توجه به متعلق شناسايي انسان، همچون حواس، مرجعيت، تعقل، و تجربة دروني و شهود در اختيار آنها قرار دارد. آنچه از سخنان او به دست مي‌آيد، اين است که امور مادي و طبيعي از راه حس و عقل براي انسان آشکار مي‌شوند؛ اما انسان‌ها تنها با استفاده از تجربه و شهود مي‌توانند به حقيقت، معناي زندگي و روشن‌ضميري دست پيدا کنند. چنين رويکردي، با تبييني که اشو بيان مي‌دارد، حاصلي جز اين ندارد که از طرفي عقل، منطق و فلسفه به شدت مورد نقد قرار مي‌گيرند و از سوي ديگر، نسبيت‌گرايي و پلوراليسم، در سخنان او پذيرفته مي‌شوند.

با توجه به اهمیت موضوع قلمرو دین در عصر حاضر و بحث‌هایی که در فلسفه دین نسبت به آن صورت می‌گیرد، این نوشتار با روش تحليلي ـ توصيفي به دنبال به‌ دست‌ آوردن دیدگاه آیت‌الله‌العظمي خامنه‌ای نسبت به سؤال از گستره دین و پاسخ‌گویی آن به نیازهای انسان است. پاسخ این مسئله با توجه به تفکیکی که بین دو بخش علوم تجربی و انسانی گذاشته می‌شود، به ‌دست آورده شده است. آنچه مشخص می‌شود این است که ایشان در علوم تجربی نگاه حداکثری را نمی‌پذیرند و در علوم انسانی هم با تفاوتی که بین آموزه‌های توصیفی و هنجاری دین می‌گذاریم، می‌شود گفت نظر ایشان این است که دین باید اصول، مبانی و اهداف علوم انسانی را توصیف کند و اما در جهت هنجاری، دین باید به‌طور حداکثری پاسخ‌گوی نیازهای انسان‌ها باشد و ارزش‌گذاری کند که البته ایشان این کار را بر‌خلاف علوم تجربی که از عموم متخصصان درخواست می‌کنند، مخصوص علما و مجتهدین دانسته و از حوزه علمیه می‌خواهند که مسئولیت خود را در این زمینه انجام دهند.

نوشتة حاضر به بررسي و تحليل نظام انديشة اشو در حوزة انسان‌شناسي مي‌پردازد. وي معتقد است كه انسان‌ها داراي دو ساحت مادي و مجردند که در بين اين دو، اصالت با روح انسان است. چنانكه از سخنان او به دست مي‌آيد، وي نگاه مثبتي به ذات انسان دارد و معتقد است كه انسان بايد با اختيار خود گوهر درونش را متجلي کند؛ هر‌چند اين امر سبب نمي‌شود که انسان هدف و مرکز خلقت باشد. گفتار اشو در باب هدف و معناي زندگي انسان دچار ابهام و تضاد است؛ زيرا دو رويکرد در بيان اشو وجود دارد: در برخي سخنان، وجود هدف و معنا براي زندگي انساني نفي مي‌شود و در بعضي ديگر، هدف‌هايي چون روشن‌ضميري، خودآگاهي، بي‌ذهني و لافکري و... براي زندگي بيان مي‌شود که در ساية زندگي مطابق با طبيعت معنا پيدا مي‌کنند.