جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابواحمد عسکری از بزرگترین ادبا، لغویون و محدّثان سنی مذهب قرن چهارم است. آثار و تألیفات او دارای جایگاهی رفیع درحوزۀ علوم اسلامی است. با توجه به مذهب ابو احمد عسکری، جایگاه او در کتب حدیثی شیعه قابل‌توجه و در خور بررسی است. این نوشتار تلاش می‌کند پس از معرفی کوتاهی از این اندیشمند به بررسی حضور، جایگاه و گونه‌شناسی استناد به وی در آثار شیعی بپردازد. از این میان توجه به جایگاه و مرویات مهم وی در آثار شیخ صدوق (هم عصر/ مروی عنه) که آغازگر استناد به او در بین شیعیان می‌باشد و نیز سید ابن طاوس (از پسینیان) قابل‌توجه است. با این حال نوع رویکرد سید‌بن‌طاووس به آثار ابواحمد همان رویکرد صدوق به وی بودهاست. روایات این عالم بی‌تعصب و آزاد اندیش اهل‌تسنن از بهترین مستندات استفاده شده در ردیه‌های شیعی و مجادلات کلامی و نیز اثبات صدور و شرح چند خطبه از نهج البلاغه به ویژه خطبه شقشقیه بوده است. او از معدود عالمان اهل تسنن است که هم خطبۀ شقشقیه را نقل کرده و هم به شرح فقه الحدیثی آن به‌طور تفصیلی پرداخته است. عسکری را با این پیشینه می‌توان در زمره متشیعان برشمرد. این نوشتار ابطال دو گزارش «شیعه بودن» و«ضد شیعه بودن» ابواحمد عسکری را نیز روشن می‌کند.

در این پژوهش، کوشش شده تا با بررسی ساختار و چارچوب حاکم بر «اصول الکافی»، اثرگذاری پیشینیان بر کلینی در تبویب و تدوین این کتاب، واکاوی شود. با همین هدف و با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی ساختار حاکم بر چینش روایات و نظریه «اقتباس» یا «ابتکار» کلینی در تدوین اصول کافی، پرداخته شده است. نگارنده در این پژوهش، تلاش می‌کند تا نشان دهد که روش موضوع‌محور کلینی در چینش احادیث- در مقابل کتب حدیثی مُسندی- از جنبه ساختاری- هرچند در مواردی ابداعی- بیشتر تأثیر گرفته از پیشینیان بوده است. در این مسیر، کلینی از «المحاسن» احمدبن‌خالد برقی و «بصائرالدرجات» محمدبن‌حسن صفار، بهره جسته است. همچنین برخلاف نظر برخی از مستشرقان که تدوین اصول الکافی را متأثر از جریان عقل‌گرای حوزه حدیثی بغداد می‌دانند، این پژوهش نشان می‌دهد که اصول الکافی، نمودار جریان نص‌گرای حوزه حدیثی قم بوده است.

یکی از مهمترین ابزارهای روابط انسانی، گفت و گو و بیان سخن میان یکدیگر است، از طرفی دیگر یکی از اهداف قرآن و روایات اهل بیت، هدایت انسان‌ها و نیز تنظیم و تصحیح روابط انسان‌ها با یکدیگر است. از این جهت لازم است که افراد بشر، روابط میان یکدیگر را بر اساس اصول و ضوابطی خاص که از منبعی وحیانی نشأت گرفته، استوار سازند. با نگاهی بر منابع وحیانی، می توان ضوابطی را اصطیاد نمود که انسان ها با بهره گیری و از استعانت از آن می توانند خود را از آفات احتمالی بیان سخن، در امان نگه دارند؛ لذا می‌توان ضوابطی را در این حوزه از سه جهت اندیشه، سمع و بصر استخراج نمود تا مورد استفاده جوامع انسانی قرار گیرد. ضوابط احصاء شده در پژوهش حاضر در بُعد ضوابط اندیشه عبارتند از: تکیه بر علم به جای ظن و گمان، جلوگیری از دخالت میل و هوای نفسانی، تأنی، التزام علمی و عملی بر دستورات وحیانی ، اطمینان در عقیده و همچنین ضوابط بیان سخن در بعُد سمع و بصر عبارتند از: عدم پیروی از پیشینیان، پیروی از دستور خداوند و دوری از تقلید کورکورانه .