جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع استطاعت به‌معنای توان انسان در ارتکاب فعل، برای بررسی رابطۀ ارادۀ انسان با ارادۀ مطلق خداوند مطرح شده است. این موضوع از دیرباز در میان مسلمانان مطرح بوده است. امامیه و متکلمانشان نیز از این مسائل دور نبوده‌اند. دراین‌باره طیفی از نظریاتِ آزادی اراده، جبر و راه میانه هم در میان کلیت مسلمانان و هم در حلقه‌‌های امامیه مطرح شده است، چندان که این موضوع را می‌توان کلیدی برای شناسایی مرزبندی‌‌های درونی متکلمان امامی دانست. در این مقاله با نگاهی به عقاید منسوب به اصحاب امام صادق(ع) در نوشته‌‌های متکلمان و فرقه‌نگاران و سنجیدن آن‌‌ها با روایاتی که خود امامیه نقل کرده‌اند، در پی شناخت صورت‌بندی‌‌هایی برمی‌آییم که متکلمان امامی دراین‌باره مطرح کرده‌اند. از این رهگذر می‌توان دریافت که آزادی مطلق اراده و نیز راه میانه (امر بین‌الامرین) و گرایش‌‌های اندکی شبیه به جبریه در میان امامیه قائلانی داشته است.