جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفسران قرآن، نظر به رسالتشان در تبيين معنا و مقصود آيات قرآني، از دواعي کافي براي کنجکاوي بيشتر در عقايد نصاري که مورد طعن قرآن هم قرار گرفته است، برخوردار بودند. ازاين‌رو شماري از ايشان هم احساس نياز کرده و به بيان و سپس ردّ اين تعاليم يا مراجعه به کتب عهد جديد اقدام کرده‌اند. اين تحقيق، با روش کتابخانه‌اي و اسنادي در استخراج و روش تحليلي در پردازش، به جست‌وجوي عملکرد و دستاوردهاي مفسران قرآن در اعصار پيش از معاصر در زمينۀ شناخت مفاهيم اساسي الهيات مسيحي پرداخته است. براساس يافته‌هاي تحقيق، پنج تن از مفسران، يعني وزير مغربي، برهان‌الدين بقاعي، قرطبي، ابن‌تيميه و آلوسي در اين نوع از مطالعات شاخص بودند گرچه ديگر مفسران قرآن، اطلاع مناسبي از اين موضوعات نداشتند و مطالعات تطبيقي بين قرآن و کتاب مقدس در ادوار پيشين توسعه نيافت. با وجود اينکه گسترش آن مي‌توانست به فوايد مهمي بيانجامد. ضمناً نبايد ناديده انگاشت که اثر منفي ناشي از رواج اسرائيليات در تفاسير در اين موضوع بي‌تأثير نيست.

نظر به رسالتی که مفسران قرآن کریم در بیان معنا و مراد آیات کریمه قرآن دارند، در این تحقیق، آراء ایشان در بیان و فهم آیاتی از قرآن که به نقد افکار و عقاید بنیادین مسیحی متعرض شده‌اند، مورد کاوش و ارزیابی قرار گرفته است. تبیین و ارزشیابی نظرات مفسران قرآنی در این موضوع، می‌تواند به فهم بهتری از این آیات قرآن منجر شده و برخی ابهامات و پرسش-ها پیرامون آنها را روشن کند؛ علاوه بر آن، طیفی از دیدگاه‌های انتقادی نسبت به اعتقادات مسیحی را که کمتر به آن توجه شده است معرفی کند، چراکه با وجود برخی ایرادات، کمبودها و نارسایی‌ها، بسیاری از انتقادات مفسران قرآن مواردی قابل اعتناء و حائز توجه هستند. در این تحقیق، با تکیه بر تفاسیر متعدد و با روش تحلیلی، به پاسخ سؤالاتی پیرامون آیه شریفه 157 سوره نساء و آیات 17، 73 و 116 از سوره مبارکه مائده پرداخته شده و در ذیل آنها، نقدهای مفسران قرآن از اصول مسیحیِ تثلیث، تجسد و اتحاد و فدا مورد بررسی قرار گرفته است.

مطالعه سایر ادیان در جهان اسلام سابقه­ای طولانی دارد. عالمان مسلمان از طرق مختلف به این زمینه پرداخته­اند. در کتابهای ملل و نحل و کتابهای تاریخی می‌توان آراء و عقاید مذاهب مختلف و گزارش‌های توصیفی در زمینه اندیشه­ها و آداب سایر ادیان همچون یهودیت، مسیحیت و... را سراغ گرفت. به ­جز این منابع که عموماً بدون نقد و ردیه نویسی به این موضوع پرداخته­اند، از طریق کتب نقد و ردیه نیز می­توان مطالبی درباره ادیان سابق بازجست. آنچه در تحقیق پیش̗رو مورد توجه است، پژوهش درباره دین مسیحیت است و دستاورهای مسلمانان در این باره طی ده قرن نخست هجری مورد کاوش قرار گرفته است. براساس یافته­های این مقاله، شناخت مسلمانان درباره مسیحیان قابل قبول و تفصیل است؛ اما ضعف این تحقیقات در آنجاست که به شکل مستمر صورت نگرفته است و به نیمه شرقی و یونانی کلیسا محدود بوده است. دلایل این موضوع برمی­گردد به عدم تمایل و اقبال عمومی کافی نسبت به انجام مطالعات در زمینه ادیان، عدم اطلاع مسلمانان از میراث زبان و ادبیات لاتینی و نهایتاً عدم ارتباط سرزمینی گسترده با مسیحیت در غرب.

با اینکه دو آموزه تثلیث و تجسد خدا در عیسی مسیح، بنیادی‌ترین آموزه‌های الهیاتی مسیحیت هستند، قرآن و روایات اهل‌بیت علیهم السلام، آن دو را کفر معرفی کرده، با بیان‌های مختلفی بر بطلان آنها استدلال می‌کنند. براین‌اساس، رسالت و گستره موضوع این پژوهش در مرزها و مسائل زیر تعیین شده است: تبیین دو آموزه تثلیث و تجسد در مسیحیت؛ نقد آن دو با مراجعه به قرآن، روایات شیعی و برخی آثار علمای اسلامی؛ و سرانجام تحلیل و نقد دو شبهه «متفاوت بودن تثلیث مورد انتقاد قرآن با تثلیث مورد باور مسیحیان» و «یکسان بودن تجسد در معارف مسیحی، با تجلی در منابع اسلامی». حاصل یافته‌های تحقیق بیانگر این است که تثلیث و تجسد با برخی اصول یقینی خداشناسی توحیدی در تعارض بوده و به اشکالات بسیاری مبتلا هستند. از جمله تناقضمندی، ترکیب‌پذیری ذات خدا، نقص صفات کمال در اقانیم ثلاثه، تغییر و انفعال در ذات خدا.