جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در حقوق کیفری ایران، شرع و اسناد محاکم کیفری بین‌المللی، نهاد توبه به عنوان یکی از مطلوب‌ترین روش‌های بازگشت و ندامت مجرمان و بازپروری شخصیت آنان منجر به سقوط یا تخفیف میزان مجازات می‌شود. این نهاد تأثیرگذار که در سال 1392 به تبعیت از آرای مشهور فقهای امامیه در ماده 114 تا 119 به تصویب رسید، صرفاً با اراده جدی و واقعی مجرم بر ترک گناه و بدون نیاز به هیچ‌گونه تشریفات خاص حقوقی اتفاق می‌افتد، اما قانون‌گذار برای اجرایی‌شدنش قواعدی مانند ادبار قلبی از جرم، عدم تراخی، ندامت واقعی و عزم و اراده جدی برای جبران را وضع کرده است. اما در اسناد و آرای محاکم کیفری بین‌المللی اشاره‌ای به نهاد توبه نشده، فقط ندامت و پشیمانی یکی از کیفیات مخففه محسوب شده است که قرابت شکلی فراوانی با نهاد توبه در قوانین ایران دارد. گستره عملکرد توبه بر اساس قانون جزا در غالب جرایم حدی است، اما در تعزیرات به نحو تخفیفات مجازاتی و به‌ندرت در سقوط مجازات قابل اعمال است. این موضوع در قوانین شکلی پیش‌بینی شده است. از این‌رو دادگاه‌ها در مواجهه با نهاد توبه وضعیت روشنی دارند.

حیات برزخی مورد تأیید همۀ مذاهب اسلامی، سلفیه و وهابیت است و کسی در وجود آن شک ندارد؛ اما تفاوت اندیشۀ سلفیه و وهابیت با دیگر مذاهب اسلامی، در کیفیت و چگونگی حیات پیامبرˆ در قبر است. قرائت وهابیت و سلفیه از وضعیت پیامبرˆ در قبر، با قرائت اهل‌سنت متفاوت است. ازآنجا‌که کیفیت حیات پیامبرˆ از نظر اهل‌سنت، سلفیه و وهابیت خوب تبیین نشده است، بر آن شدیم در این نوشتار به بررسی کیفیت حیات پیامبرˆ در قبر بپردازیم. طی تحقیقاتی، این نتیجه به دست می‌آید که بیشتر سلفیه و وهابیت منکر حیات جسمانی پیامبرˆ در قبرند و قائل‌اند به اینکه روح پیامبر- ارتباطی به این بدن ندارد. گرچه گاهی همچون زمان جواب دادن به سلام متصل به این بدن می‌شود، برخی از آنها همچون ابن‌تیمیه و ابن‌قیم اعتقاد دارند روح پیامبر- گرچه در اعلی علیین است، اشراف بر قبر دارد؛ چنان‌که خورشید بر زمین اشراف دارد و پیامبرˆ صدای زائرانش را می‌شنود. درمقابل، علمای اهل‌سنت معتقدند که پیامبر- با همین جسم دنیوی در قبر زنده است؛ ولی نیاز به خوردن و آشامیدن ندارد. برخی علمای اهل‌سنت همچون سخاوی در این مسئله ادعای اجماع، و حتی برخی همچون سیوطی ادعای تواتر روایات حیات جسمانی پیامبر- کرده‌اند. علمای اهل‌سنت ادله‌ای برای حیات جسمانی پیامبر- در قبر می‌آورند. در این میان، شوکانی موافق علمای اهل‌سنت است و برخلاف سلفیه و وهابیت معتقد به حیات جسمانی پیامبرˆ در قبر است.

یکی از مسائل مهم فقهی، رفتن به زیارت قبور می­باشد. در اصلِ زیارت قبور توسط مردان هیچ اختلافی وجود ندارد؛ اما در ارتباط با زیارت قبور توسط زنان، بین مذاهب اسلامی و وهابیت اختلاف وجود دارد. محمد بن عبدالوهاب در کتاب التوحید، روایتی که مضمون آن لعن و نفرین زیارت کنندگان زن می­باشد را نقل کرده است که این مسئله بیان از حُکم حرمت دارد؛ چنان­که پیروان وی با استفاده از این روایت، قائل به حُرمت زیارت قبور زنان هستند. علمای فریقین، برخلاف ابن­عبد­الوهاب و پیروان وی، به حُکم جواز زیارت قبور زنان تصریح کرده­اند. علمای اهل­سنت، در مواجهه با روایت نهی از زیارت بانوان مُعتقدند که این روایت نسخ شده است؛ لذا زیارت زنان را جایز دانسته­ و در مقام دلیل، به سیره حضرت زهرا3 نسبت به رفتن و زیارت نمودن قبر حضرت حمزه7 و روایاتی که از عایشه نسبت به جواز زیارت زنان وجود دارد، استناد کرده­اند. آنها همچنین به روایتی که از پیامبر6 نسبت به تعلیم و چگونگی زیارت اهل قبور نقل شده و دیگر روایات در این زمینه تمسّک نموده و این روایات را دلیل بر جواز زیارت زنان دانسته‌اند.

امروزه دشمنان اسلام برخی باورها و اعمال نادرست جهال یا معاندانِ فرق مختلف را حمایت می‌کنند و به آن دامن می‌زنند. از آن جمله پررنگ‌نمایی جشن نهم ربیع با عنوان شادی از قتل خلیفه دوم و تحریک احساسات مذهبی دیگر مسلمانان به واسطه برپایی مراسمی مشتمل بر سب و لعن و برخی اعمال سخیف، که در توجیه آن به حدیث رفع‌القلم استناد می‌کنند، در حالی که حدیث مذکور اشکالات سندی و محتوایی فراوانی دارد و نمی‌تواند محل استناد باشد. از سوی دیگر، قرآن برای جلوگیری از مقابله به مثل و توهین بت‌پرستان، حتی اجازه اهانت به بت آنان را نمی‌دهد و این شیوه در سیره اهل بیت (ع) نیز اتخاذ شده است و قطعاً عمل نهی‌شده نمی‌تواند مصداق تعظیم شعائر باشد. به‌علاوه، اساساً از لحاظ تاریخی مرگ خلیفه دوم در نهم ربیع‌الاول اتفاق نیفتاده است. ضمن اینکه با عنایت به وضعیت کنونی جهان اسلام و تشخیص ولی امر مسلمین و بنا بر حکم ثانویه، بسیاری از علمای بزرگ شیعه پرداختن به این مسائل را موجب وهن مذهب شیعه و مخل وحدت و فاقد هر گونه مجوزی می‌دانند. بنابراین، اهمیت روز نهم ربیع‌الاول نزد شیعیان به جهت سال‌روز آغاز امامت حضرت حجت (عج) است که یکی از اعیاد مهم محسوب می‌شود.