جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «دولت متعالیه؛ ماهیت و مسائل(مجموعه گفتگو)» به اهتمام مجتبی جاذبی است که در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۴۹۵ صفحه به چاپ رسید. مصاحبه‌هایی که در این دفتر با اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی درباره دولت متعالیه صورت گرفته، ذیل دو دسته کلی جای دارند: ماهیت دولت متعالیه؛ مسائل دولت متعالیه. در مصاحبه با فلاسفه و حکمایی که سابقه تدریس، تألیف و پژوهش در حوزه حکمت نظری متعالیه دارند، تلاش بر آن بوده با محوریت الگوی فلسفی علل اربعه از مبانی، غایات، کارگزاران و ساختارهای دولت متعالیه سوال شود تا ماهیت دولت متعالیه روشن گردد. اما مصاحبه با اندیشمندان و استادانی که در حوزه اندیشه سیاسی صاحب اثر و نظر هستند، متمرکز بر مسائل دولت متعالیه بوده است. جایگاه و اهمیت مسائلی همچون عدالت، امنیت، عقلانیت و کارآمدی محور پرسش‌ها در مصاحبه با این دسته از استادان بود. ساختار اثر این کتاب در دو بخش تألیف شده است؛ بخش اول با عنوان «ماهیت دولت متعالیه» به نگارش درآمده و مصاحبه‌های آن عبارتند از: تمایز مبانی، کارگزاران و ساختارهای دولت متعالیه از دولت‌های متدانیه(مصاحبه با آیت الله سید محمد خامنه‌ای)، نسبت شریعت و سیاست در حکمت متعالیه و اقتضائات آن در دولت متعالیه(مصاحبه با آیت الله احمد بهشتی)، سرشت قدسی دولت متعالیه در پرتو ابتنای حکمت عملی بر حکمت نظری(مصاحبه با آیت الله حسن رمضانی)، بنیادهای هستی شناختی و معرفت شناختی(روش نقدی - شهودی) دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین محمدمهدی گرجیان)، جایگاه توحید در مبادی، مسائل و غایات دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین مجتبی مصباح)، دیرینه شناسی مبادی متافیزیکی متعالیه و امتداد سیاسی - اجتماعی آن در دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین یارعلی کرد فیروزجایی)، ماهیت و غایت دولت متعالیه(مصاحبه با شریف لک‌زایی)، استلزامات بنیادهای انسان شناختی متعالیه در دولت متعالیه(مصاحبه با مهدی مشکی) و نظریه دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین مهدی امیدی). «مسائل دولت متعالیه» عنوان دومین و آخرین بخش از کتاب حاضر است که مباحث آن عبارتند از: چیستی و جایگاه امنیت در دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین نجف لک‌زایی)، چیستی و جایگاه کارآمدی در دولت متعالیه(مصاحبه با علیرضا صدرا)، چیستی و جایگاه عدالت در دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام یزدانی مقدم)، چیستی و جایگاه مدینه فاضله در دولت متعالیه(مصاحبه با سید مهدی امامی جمعه)، چیستی و جایگاه قدرت در دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا)، چیستی و جایگاه عقلانیت در دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین بهرام دلیر)، چیستی و جایگاه اخلاق سیاسی در دولت متعالیه(مصاحبه با نجمه کیخا)، چیستی و جایگاه حکمرانی مجازی در دولت متعالیه(مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین ابوالحسن حسنی) و چیستی و جایگاه محیط زیست در دولت متعالیه(مصاحبه با علیرضا صدرا).

نظریۀ پیشرفت سیاسی اسلامی بر مبانی متافیزیکی انسان‌شناختی متعالیه استوار بوده و این مبانی در جای‌جای آن نظریه مؤثر است؛ به‌نحوی‌که اساساً سرشت قدسی نظریۀ پیشرفت سیاسی اسلامی مرهون رویکرد متعالیه در مبانی انسان‌شناختی است. از جملۀ این مبانی باور به وجود فطرت مخمورۀ الهیه در انسان، سعادت به‌مثابۀ هدف نهایی، برخورداری انسان از اختیار و آزادی، سرشت اجتماعی انسان و تعدد مراتب انسانی است. این مبانی شامل نتایج عقلی مانند نفی سکولاریسم، ظهور سیاست انسانی در سطح جامعه، فرهنگ سیاسی متعالیه و مشروعیت مردمی نظام سیاسی پیشرفته، ظهور فضائل والای اخلاقی از جمله محبت، عدالت و ایثار در نفوس رهبران و شهروندان و درنهایت تأسیس و تدبیر یک نظام سیاسی پیشرفتۀ متمایز از نظام‌های سیاسی توسعه‌یافتهٔ شیطانی، بهیمی و سبعی است. از آنجا که شناخت سرشت متعالیۀ نظریۀ پیشرفت سیاسی اسلامی و رویکرد متدانیۀ نظریه‌های توسعۀ سیاسی سکولار به‌منظور نگارش و اجرای الگوها و برنامه‌های پیشرفت سیاسی متعالیه در جمهوری اسلامی ضروری است، در مقالۀ حاضر با استفاده از روش اسنادی در سطح تحلیلی، مهم‌ترین مبانی انسان‌شناختی نظریۀ پیشرفت سیاسی اسلامی و اقتضائات آن که بیان‌کنندۀ وجه تمایز این نظریه از نظریه‌های توسعۀ سیاسی غربی بوده، بیان شده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی سرشت قدسی دولت متعالیه با تکیه بر غایت‌‌باوری است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که سرشت قدسی دولت متعالیه مرهون رویکرد غایت‌‌باورانه در حوزه مبانی و مسائل دولت متعالیه است. مبانی متافیزیکی متعالیه بنیادی‌‌ترین شاخص سرشت قدسی این دولت می‌باشد. تتبع در مبانی هستی‌‌شناختی، معرفت‌‌شناختی و انسان‌‌شناختی متعالیه مبین آن است که عنایت به «غایت» از استلزامات عام و کلی این مبانی است. در هستی‌‌شناسی متعالیه، وجود به‌سان یک نظام واحد که علی‌رغم تکثر عددی، برخوردار از غایتی واحد است، دیده می‌‌شود. دولت متعالیه در فرایند تصمیم‌‌گیری و تعیین خط‌مشیء‌‌های خود در تضاد یا غفلت نسبت به این غایات اقدام نمی‌‌کند، بلکه مشیّت سیاسی خود را در طول و تداوم مشیّت خالق هستی قرار می‌‌دهد. مسائل دولت متعالیه با تغذیه نظری از رویکرد غایت‌‌باورانه مبانی متافیزیکی متعالیه با محوریت دو پرسش «چه کسی حکومت کند؟» و «چگونه حکومت شود؟»، پاسخ داده می‌‌شوند. در پاسخ به پرسش چه کسی حکومت کند، بر ضرورت حاکمیت ولی الهی که برخوردار از کمالات اخلاقی و معنوی باشد، تاکید می‌‌شود. در حوزه ساختارها نیز دولت متعالیه می‌‌کوشد متناظر با نظام احسن خلقت در حوزه حکمت نظری، بهترین نظام سیاسی- اجتماعی را در جهت تکامل نفوس مردم و تحصیل کمال و غایات متعالیه ایجاد کند.

"دانش سیاسی اسلامی" عنوان عامی برای انواع معرفت سیاسی است که در تمدن اسلامی تولید شده و در آثار مختلف انعکاس یافته است. امروزه فهم و بازتولید این میراث ارزشمند از طریق تحلیل اجزای آن برای اندیشمندان جامعه‌‌ی اسلامی ضروری است. این مقاله با روش تبیینی و با تکیه‌‌‌‌‌‌‌بر منابع معتبر، اجزای دانش سیاسی اسلامی را تحلیل می‌‌‌‌‌کند و می‌‌‌‌‌کوشد تا هدف، موضوع و روش دانش سیاسی اسلامی را به‌‌‌‌‌‌‌مثابه اجزای این دانش واکاوی نموده و به‌‌‌‌‌‌‌تعریفی جامع از ماهیت دانش سیاسی اسلامی دست یابد. بررسی موارد مزبور مبین آن است که سعادت انسان، هدف نهایی دانش سیاسی اسلامی بوده است و موضوع آن را امر سیاسی متعالی تشکیل می‌‌‌‌‌دهد. هم‌‌‌‌‌‌‌چنین، دانش سیاسی اسلامی در تحلیل مسائل خود از روش‌‌‌‌‌های مختلف شهودی، عقلی، نقلی و تجربی بهره می‌‌‌‌‌برده است.