جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توجه به رهیافت‌های گوناگون قیام عاشورا در واکاوی چگونگی گزینش اخبار عاشورایی در انواع مقاتل ، تحلیل و علت‌ یابی نگرش‎های گوناگون تودۀ مردم نسبت به قیام امام‌ حسین (ع) و درنهایت راهی برای برون‌ رفت از ابهامات گزارش‌ها و تفاسیر متعارض و بعضاً واژگون از این قیام تأثیر بسزایی دارد. این پژوهش با روش کتابخانه ای و رویکردی تحلیلی ـ انتقادی ‌می کوشد تا رهیافت‌های نوشتاری مؤلفان و برداشت‌های عموم را از قیام عاشورا مورد مداقه قرار دهد. ریشه‌ یابی رویکردهای تاریخی، سیاسی، مادی، اعتقادی، عرفانی، عاطفی، حماسی به عاشورا، تأثیر پیش‌فرض‌های زمینه‌ای همچون جبرگرایی، مادی‌گرایی، احساس‌گرایی‌های افراطی، تسامح در نقل گزارش‌های تاریخی، گرایش به پاره‌ای از باورهای پیروان سایر ادیان نظیر مسیحیت را پررنگ می‌سازد. از سوی دیگر، نقش سیاست‌ها، حکومت-ها، اقتضائات زمانی و منفعل ساختن تودة مردم در میان آسیب‌های پیرامون رهیافت‌های گوناگون مشاهده‌ شدنی است. دستاوردهای این تحقیق می‌تواند در مطالعات عاشوراپژوهی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

درباره بیست‌وچهارمین آیه از سوره یوسف مباحث مختلفی مطرح شده ‌است. واژه «همّ» در این آیه به‌ یوسف منتسب شده که نیازمند بازشناسی دقیق‌تری ‌است. غالب مفسران آن را به قصد و اراده بر عملِ منافی عفّت تفسیر کرده‌اند که به‌ظاهر با عصمت آن حضرت تنافی دارد. در این پژوهش هم‌زمان تحلیل مفهومی و اسنادی «همّ» را در این آیه دنبال، و مهم‌ترین دیدگاه‌های فریقین را به سه دسته تقسیم می‌کنیم. هر کدام از این دیدگاه‌ها ضعف‌هایی دارد و ابهامات مخاطبان را به‌ویژه در مواجهه با ظاهر آیه، سیاق آیات، معنای دقیق لغوی در کتب تاریخی متقدم و روایات تفسیری ذیل آیه به‌خوبی پاسخ نمی‌گوید. در این نوشتار با رویکردی تحلیلی‌انتقادی و تأکید بر معنای لغوی «قصد و اراده» برای واژه «همّ»، معنای مصداقی‌اش در آیه را بررسی می‌کنیم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مراد از «همّ» منسوب به یوسف j قصد او بر ضرب و شتم و قتل زلیخا، و در مقابل «همّ» منسوب به زلیخا راجع به اراده او بر انجام‌دادن معصیت بوده ‌است. صحّت معنای برداشت‌شده با دلایل سیاقی، لغوی و روایی به‌ دست می‌آید. بدین‌منظور معانی واژگان، اقوال مختلف مفسران فریقین درباره آیه و در نهایت ساختار نحوی آیه را بررسی می‌کنیم.