جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهم معنای کلام و مقصود اصلی سخنان معصومین (ع) توسّط دانش فقه‌الحدیث صورت می‌پذیرد. یکی از مباحثی که نظرات گوناگونی در مورد آن وجود دارد، احادیثی است که در آن‌ها کلمه‌ی «معجزه» به‌کار رفته است. این احادیث خواننده را به این نتیجه می‌رساند که کلمه «معجزه» در عصر معصومین (ع) رایج بوده است این درحالی است که در تمامی کتاب‌های نوشته شده تا قرن چهارم کلمه معجزه وجود ندارد. هدف از انجام این پژوهش آن است که آیا معصومین (ع) این کلمه را به کار برده‌اند یا توسّط راویان، ناسخان و ... وارد احادیث شده است. در پایان پس از بررسی‌های به‌عمل آمده با روش توصیفی - تحلیلی این نتیجه حاصل گردید که این کلمه در کتاب‌های حدیثی قرن چهارم به بعد وجود دارد که برخی از این احادیث، جعلی و متفرد هستند و برخی دیگر نیز دچار عارضه ادراج، زیادت و نقل به معنا شده‌اند. با مطالعه کتاب‌های لغت می‌بینیم که این کلمه از قرن چهارم به بعد وارد این کتاب‌ها شده است و با بهره‌گیری از دانش صرف به این نتیجه می‌رسیم که وجود آن در برخی از احادیث معتبر گویای کلمه‌ی «مَعجزه» است. برای فهم مقصود گوینده نیز با استفاده از انواع قرینه‌های مقامی و مقالی می‌توان نتیجه گرفت که کلمه‌ی «معجزه» نمی‌تواند در کلام معصومین (ع) به‌کار رفته باشد. با بررسی سندی این روایات متوجّه می‌شویم که شیخ صدوق (ره) در همه آن‌ها وجود دارد لذا بنظر می‌رسد ایشان (ره) اوّلین نفری هستند که کلمه معجزه را وارد احادیث نموده است.

«معجزه» از مباحث مهم علوم قرآنی است که همواره کانون توجه عالمان دینی و متالّهان بوده و تفسیرهای مختلفی از حیث مفهوم، شروط و امکان تحقّق آن مطرح است. لذا با عنایت به عدم کاربرد این واژه در قرآن و اختلاف نظر در مورد استعمال آن در لسان احادیث، بحث در کیفیت پیدایش اندیشه­ی اعجاز و استعمال واژه­ی معجزه، ضرورتی انکار ناپذیر است. این مقاله با روش تاریخ­گذاری تحلیلی متن و إسناد، روایات حاوی کلمه­ی «معجزه» را بررسی نموده است. تاریخ­گذاری متن، حاکی از وجود تفاوت­هایی در تحریرهای گوناگون روایات است و تاریخ­گذاری سندی نشان می­دهد «شیخ صدوق» به­عنوان «حلقه­ی مشترک» روایات «معجزه»، این کلمه را در کتب حدیثی خود آورده است. تاریخ­گذاری ترکیبی متن و إسناد نیز حاکی از آن است که نمی­توان ائمّه(ع) را ایده­پرداز اصطلاح «معجزه» دانست، لذا ایشان به تأسّی از قرآن، در احادیث گوناگونی واژه­های «آیات، بیّنات و براهین» را در این زمینه بکار برده­اند.