جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نسخِ در تشریع یکی از مسائل مهم در علوم تفسیر، اصول فقه و کلام اسلامی است. عالمان اسلامی در مورد چیستی نسخ، امکان عقلی و وقوعی آن و اشکالات وارد بر آن سخن گفته‌اند. در عرفان نظری با توجه به دگر‌گونی تعریف نبوت و به‌تبع آن دین و شریعت، به نظر می‌رسد مفهوم نسخ نیز به‌نحوی ویژه مطرح شده باشد. در این نوشتار ابتدا در واژۀ نسخ و ریشۀ آن تدقیق شده، سپس مباحث کلامی و اصولی دربارۀ نسخ ارائه شده است. در ادامه، ضمن گزارشی از تعریف نبوت و شریعت در قرائت عرفانی به تحلیل و بررسی مفهوم نسخ از دیدگاه عارفان مکتب ابن‌عربی پرداخته شده است. عارفان با تکیه بر مبانی خویش نسخ را راجع به زمان و ظهور اسماء الله دانسته‌اند. به این نحو که هر پیامبر مشرّعی، شریعتش مستند به اسمی از اسماء الله است و با اتمام زمان و سیطرۀ آن اسم یا به تعبیری افول آن اسم، شریعتی دیگر مستند به اسمی دیگر حاکم می‌شود و شریعت قبل را تحت سیطرۀ خویش می‌برد. در این حال، شریعت قبل به شریعت جدید منسوخ شده است. بر پایۀ این تفسیر به دیگر مسائلی که در خصوص مفهوم نسخ مطرح می‌شود پاسخ داده‌اند.