جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استفاده از نقش مثبت و منفی شخصیت زن در ادبیات و آثار زبان فارسی همواره مورد توجه اهل ادب بوده¬است. زن در آثار نظم، گاه با چهرۀ رمزآلود و عرفانی به تصویر کشیده¬شده¬است و گاه تنها خصلت‌های زمینی را آشکارمی¬کند. این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی جلوه‌های ادبیات عرفانی در آثار جامی با تکیه بر نقش زن در سه مثنوی «لیلی و مجنون، سلامان و ابسال و یوسف و زلیخا» بپردازد. تحقیق پیرامون سیمای زن در این مثنوی‌ها بیانگر آن است که جامی با ارائه تصاویر زن‌ستیزانه و زن‌ستایانه در هر سه داستان، از شخصیت زن برای تبیین مضامین عرفانی بهره¬برده¬است و زنان در این مثنوی‌ها رمز و نمادی عرفانی محسوب¬می‌شوند؛ چنانچه زلیخا، نماد و رمز سالکی است که از پل عشق مجازی به عشق حقیقی می‌رسد؛ لیلی، سمبل عشق الهی، و ابسال، مظهر تنِ شهوت¬پرستی است که میل به تعالی از راه کمالات عقلی را دارد. کلیدواژه‌ها: زن، جامی، لیلی و مجنون، سلامان و ابسال، یوسف و زلیخا، عرفان.

دست­یابی به معرفت، مهم‌ترین هدفِ تلاش های فلسفی، هنری و عرفانی دنیای دیروز و امروز بشر است که آگاهی از این حقیقت و رسیدن به آن، اگرچه متفاوت و دارای جلوه­های گوناگون است، و هرچند گاه به­مدد عقل، گاه به نیروی وحی و گاه با خیال­انگیزی و تخیل انجام­می­پذیرد؛ اما می­توان همسانی­ها و اشتراکات فراوانی بین آن­ها یافت. در این پژوهش، هدف بررسی اندیشه­های عرفانی در دو اثری است که، ظاهراً با عرفان در­تناقض­اند اما تحقیقات دربارۀ آن­ها نشان­داده­است که، علی­رغم تناقضات ظاهری، مشابهات و اشتراکات بسیاری در رسیدن به معرفت دارند. شاهنامه یک اثر عرفانی نیست اما، خاستگاه عرفان، فطرت خداجوی انسان است و هیچ دلی پیدا­نمی‌شود که در آن نشانی از تمایلات و تفکرات عرفانی نباشد. تعدادی از شخصیت­های اساطیری و حماسی شاهنامه ،خدایان نغمه­های مذهبی ریگ­ودا هستند؛ که پس از ظهور اشوزردشت و رواج یکتاپرستی، به­صورت ایزدان و شاهان، در نخستین اثر حماسی یعنی اوستا جلوه­گر­شدند و پس از اسلام، به­صورت شاهان و پهلوانان بزرگ شاهنامه درآمدند؛ در سرگذشت این مردان و نیز در برخی دیگر از داستان­های شاهنامه به مباحثی برمی­خوریم که در­اثنای آن، شعر فردوسی بیشتر شبیه یک منظومه تمثیلی عرفانی می­شود. در این تحقیق سعی بر آن است که ضمن معرفی این شخصیت ها به پیشینۀ اسطوره­ها و تحول ایشان از وداها تا اوستا و شاهنامه و تحلیل عرفانی هریک اشاره­شود.