جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر تبیین ادراک فقهی مفهوم منافع‌ ملی در سیاست خارجی با تاکید بر دو مفهوم منفعت و ملیّت از منظر فقه سیاسی امامیه است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از رویکرد اجتهادی فقه که در تلاقی نص، خرد و زمان‌آگاهی شکل می‌گیرد، در چارچوب نظری «عقلانیت اسلامی» تدوین گردیده است. نتایج نشان داد که فقه سیاسی شیعه در منظری منفعت‌گرایانه در پیوند دین و دنیا، معنویت و مادیات و اصول ثابت و متغیر زندگی انسان، تعقیب منفعت در نظام ارزشی اسلامی را نه تنها رسالت فرد و ساختار مسلمان، بلکه فلسفه‌ی وجودی خویش معرفی می‌کند و قواعد عام فقهی گویای این امر است. پذیرش «سیره و بناء عقلائیه»، توسل به «سیره معصومین(ع)» در مواجهه با مرزبندی‌های بشری، توجه به «منطقه الفراغ» و «تفکیک معاملات از عبادات» در فقه، مقدمات تبیین و پذیرش اقتضاء زمانی و مکانی در مرزبندی نوین و ملی‌ است. حتی اگر تبیین اقتضائی پیش‌گفته راه‌گشا نباشد، عقلانیت دینی، از باب اضطرار به تبیین مرزبندی ملی و تعقیب منافع‌ ملی در آن چارچوب می‌پردازد و قواعد تعدیل‌کننده در فقه سیاسی چون «روایت وضع»، قاعده «ضرورت»، قاعده «میسور» و قاعده «الاهم فالاهم»، حکومت اسلامی را در عین تعقیب آرمان وحدت اسلامی، به پذیرش تکثرهای ملی رهنمون می‌سازد.

«صلح» به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین در مطالعات سیاسی و اجتماعی مورد توجه اندیشمندان بسیاری در این حوزه قرار گرفته و تعاریف متعددی از آن بیان شده است. در اکثر تعاریف صلح مفهومی در برابر جنگ تعریف شده و با اتخاذ رویکردی منفی، به «نبود جنگ» تعریف گردیده است. در رویکردهای نوین با اتخاذ نگاهی مثبت و فعال و به منظور ایجاد صلحی پایدار، این مفهوم صرفاً ناظر به جنگ تعریف نشده، بلکه همه عوامل بر هم زننده صلح مورد توجه قرار می گیرند و با اتخاذ منظری درونی و ذهنی به صلح در صدد ایجاد صلح پایدار می باشند. مقایسه تعریف قرآن کریم از صلح گویای یکسانی ها و تفاوت هایی در این موضوع است. گویاترین واژه در قرآن کریم که معادل صلح متعارف قرار می گیرد، واژه «سلم» است. سلم بیانگر صلح ایمانی و بیرونی است. در این تحقیق با به کارگیری دو روش تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی تلاش شده به درک مفهوم سلم در قرآن کریم پرداخته و این نتیجه حاصل شده که همراهی مفهوم سلم در قرآن کریم با مفاهیمی چون عدالت، حق، عزت و ایمان تعریفی متفاوت از صلح ارائه می دهد. صلح اسلامی دارای رویکردی مثبت و درونی به صلح است که در قالبی عادلانه و به منظور دستیابی به اهداف الهی ترسیم می گردد و ارزش عرضی آن ناظر به مقدمه سازی تحقق اهداف دین و عدالت است و خود ارزشی مطلق و نهایی نیست که رسیدن به آن در هر شکلی متعالی تر از حالت نبود صلح تلقی گردد.