جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «بررسی رویکرد ابن‌‌تیمیه درباره تعارض عقل و نقل» توسط جناب آقای «رحمت‌‌اللّه رضایی» در ارتباط با نقد ابن‌‌تیمیه در دو جلد نوشته شده و از سوی «انتشارات محبین» شهر قم، در سال 1399ش منتشر شده است است. جلد اول، اختصاص به مباحث نظری «تعارض عقل و نقل» و جلد دوم، ناظر به مباحث کلامی است. جلد اول این کتاب در 454 صفحه، متشکل از نُه فصل و یک نتیجه می‌باشد و گزارشی که می‌خوانید، از جلد اول این کتاب است. این کتاب از دیدگاه نگارنده‌ی گزارش، کتابی بسیار ارزشمند برای محققین، در زمینه شناخت سخنان ابن‌‌تیمیه و نقد و بررسی آن می‌باشد؛ چراکه نویسنده محترم کتاب به‌‌خوبی مواضع ابن‌‌تیمیه را تبیین و نقد کرده است.

کتاب «استغاثه و جایگاه شرعی آن» اثر «محمدطاهر القادری» نویسنده اهل‌سنتِ حنفی، ساکن پاکستان، با ترجمۀ سیدعبدالحسین رئیس­السادات به زبان فارسی در 112 صفحه در سال ۱۳۹۰ش از سوی انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است. این کتاب مشتمل بر پنج باب است: باب اول: مطالب اولیه درباره استغاثه؛ باب دوم: مفهوم مددخواهی از پیامبر6؛ باب سوم: جایز بودن استغاثه به انبیا و صالحان پس از مرگ آنان؛ باب چهارم: پاسخ به اشکالات و شبهات مخالفان؛ باب پنجم: حُسن‌ظن داشتن به اسلام مسلمانان. در ادامه مطالب مهم هر یک از این ابواب ذکر خواهد شد.

یکی از نذرهایی که میان مسلمانان مرسوم است، نذر کردن برای خداوند همراه با اهدای ثواب و پاداش معنوی نذر به اموات است. از دیدگاه فقهیِ مذاهب اسلامی در جواز چنین نذری، هیچ ابهامی وجود ندارد؛ اما ابن‌تیمیه با تمسک به دلایلی آن را نه‌تنها جایز ندانسته؛ بلکه چنین نذری را شرک در عبادت پنداشته است. عمده‌ترین دلیل وی در این خصوص، روایات است. نگارنده در این تحقیق به‌تفصیل دلایل ابن‌تیمیه را بررسی کرده است و روایات مورد استدلال او را به‌لحاظ سندی و دلالتی به نقد کشیده است و در پایان باتوجه به دلایل جواز نذر، فتاوای فقهی و سیرۀ عملی مسلمین، جواز این نوع از نذر را ثابت کرده است.

وهابیت با نگاهی افراطی، مسلمانان را به­دلیل نذرهایی که انجام می­دهند، مورد هجمه قرار داده­اند. آنها در این خصوص به چند روایت تمسک کرده­اند. نگارنده در این تحقیق کوشیده است تا اولاً، روایات مورد استدلال وهابیت را مورد نقد دلالتی قرار دهد؛ چراکه دلالت هیچ­یک از آنها نمی­تواند عدم­جواز چنین نذرهایی را اثبات کند؛ ثانیاً، با ذکر ادلّۀ قرآنی و روایی، فتوای فقهای مسلمانان و همچنین سیرۀ مسلمین، جواز نذرهای مسلمانان را اثبات کند.

کتاب عربی أخطاء ابن تیمیة فی حقّ رسول الله 0 وأهل بیته نوشتۀ دانشمند اهل‌سنت، دکتر محمود سید صبیح توسط دار زین العابدین بیروت به سال 1431ق (2010م) در 504 صفحه منتشر شده است. محتوای این کتاب در ارتباط با لغزش‌های ابن‌تیمیه در حقّ پیامبر $ و اهل‌بیت آن حضرت ( است. کتاب یادشده تا کنون دو مرتبه به زبان فارسی ترجمه شده است، یکی با نام اشتباهات ابن‌تیمیه دربارۀ رسول‌الله $ و اهل‌بیت ایشان با ترجمۀ «دکتر حسن حکیم» توسط انتشارات آثار نفیس شهر قم به سال 1394ش در دو مجلد منتشر شده است؛ دیگری هم باعنوانِ لغزش‌های ابن‌تیمیه در حقّ رسول خدا $ و اهل‌بیت ( در یک جلد است که با ترجمۀ «محمد تقدمی صابری» توسط انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی شهر مشهد در سال 1394ش منتشر شده است، کتاب مذکور متشکل از مقدمه، پیش‌درآمد، متن اصلی (دارای 96 عنوان از خطاهای ابن‌تیمیه به‌همراه نقد آن) و خاتمه می‌باشد.

یکی از مسائل مهم فقهی، رفتن به زیارت قبور می­باشد. در اصلِ زیارت قبور توسط مردان هیچ اختلافی وجود ندارد؛ اما در ارتباط با زیارت قبور توسط زنان، بین مذاهب اسلامی و وهابیت اختلاف وجود دارد. محمد بن عبدالوهاب در کتاب التوحید، روایتی که مضمون آن لعن و نفرین زیارت کنندگان زن می­باشد را نقل کرده است که این مسئله بیان از حُکم حرمت دارد؛ چنان­که پیروان وی با استفاده از این روایت، قائل به حُرمت زیارت قبور زنان هستند. علمای فریقین، برخلاف ابن­عبد­الوهاب و پیروان وی، به حُکم جواز زیارت قبور زنان تصریح کرده­اند. علمای اهل­سنت، در مواجهه با روایت نهی از زیارت بانوان مُعتقدند که این روایت نسخ شده است؛ لذا زیارت زنان را جایز دانسته­ و در مقام دلیل، به سیره حضرت زهرا3 نسبت به رفتن و زیارت نمودن قبر حضرت حمزه7 و روایاتی که از عایشه نسبت به جواز زیارت زنان وجود دارد، استناد کرده­اند. آنها همچنین به روایتی که از پیامبر6 نسبت به تعلیم و چگونگی زیارت اهل قبور نقل شده و دیگر روایات در این زمینه تمسّک نموده و این روایات را دلیل بر جواز زیارت زنان دانسته‌اند.

یکی از مهم­ترین مسائل اختلافی میان مسلمانان و وهابیت، عقیده توحید است. با نگاهی به سخنان وهابیت در توحید اسماء و صفات الهی و تصریح سخن بزرگان اهل­سنّت، اعتقاد وهابیّون به تجسیم و تشبیه ثابت می‌شود. به چالش کشیده شدن وهابیون در دفاع از اعتقادات‌شان می­تواند پرده از حقیقت اعتقاد آنان به تجسیم و تشبیه بردارد؛ چراکه کوشیده‌اند با عبارت‌‌پردازی در این موضوع، خود را از این اتهام مبرّا کنند. دلیل اعتقاد وهابیون به تجسیم و تشبیه، برخی مبانی همچون: نفی مَجاز در قرآن و جزء آیات محکمات شمردن صفات خبری و حجّیّت و پیروی از فهم سلف می‌باشد؛ درحالی­که این مبانی برخلاف ادلّه قطعیه هستند. وهابیون معتقدند که این عقیده توحید در اسماء و صفات الهی، با عقیده دیگر مسلمانان یعنی اشاعره و ماتریدیه (که امروز همۀ اهل­سنّت را تشکیل می‌دهند) معتزله، شیعه و ... فرق می‌کند. ازاین‌‌رو تنها خود را موحد و اهل­سنت واقعی می‌دانند.

ابن ­تیمیه مدّعی است که به اتفاق اهل حدیث و غیر اهل حدیث، روایت «إن فاطمة أحصنت فرجها فحرم الله ذریتها على النار» دروغ است؛ اما این ادعا از دو جهت دارای اشکال است. اولاً این روایت در کتب متعدّد اهل حدیث که قبل از ابن­ تیمیه می­زیستند و مورد تأیید وی بوده­اند، نقل شده و همچنین بعد از ابن­ تیمیه نیز این روایت را بزرگان اهل حدیث، در کتب متعدّد نقل کرده­اند. ثانیا به نصّ روایات متعدّد دیگری از پیامبر6 با مضمون حُرمت آتش بر ذرّیه حضرت زهرا3، معلوم می‌شود که هیچ­گونه ملازمه­ای میان پاک­دامنی و حُرمت آتش بر ذرّیه آن حضرت وجود ندارد؛ چنان­که برخی از بزرگان اهل سنت، به نفی ملازمه تصریح کرده­ و این روایت را مختصّ به فضائل حضرت زهرا دانسته­اند.