جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الهی‌نامه، مثنوی چهارم از پنج‌گنج محمد حسین حسینی شیرازی (1184- 1249 ق)، از آثار عرفانی دورة قاجار است که تاکنون پژوهشی دربارة آن انجام نشده ‌است. از الهی‌نامه که در دستِ تصحیح است، هفت نسخة خطی موجود است که معتبرترین آن نسخة کتابخانۀ علامه طباطبایی شیراز است که شاعر آن را تأیید کرده ‌است. الهی‌نامه منظومه‌ای است عرفانی با بیش از نه هزار بیت شامل مناجات‌ها، حکایات و گفتارها که شاعر برای بخش‌های مختلف آن سرآغازهایی به نثر مسجّع و آهنگین نگاشته ‌است. حسینی از عرفای نعمت‌اللهیه بود و سال‌ها مسند ارشاد و هدایت داشت و با توجه به آشنایی با متون عرفانی کوشید‌ از آثار عرفانی پیشین به‌ویژه‌ مثنوی برای سرایش اثر خود بهره‌ بگیرد. تأسی جستن حسینی به مولوی و تأثیر مثنوی در الهی‌نامه گاه آشکار و گاه پنهان و ضمنی است. درج آیات قرآن، استشهاد به احادیث و اشعار، وجود حکایات مشابه، تقلید از ساختار روایی مثنوی، گریزهای راوی در بین حکایات و بیان اندیشه‌های عرفانی بیانگر این ارتباط است. از نظر فکری، اندیشه‌های شیعی، تأکید بر عشق در سیر و سلوک عرفانی، پیروی از پیر و نقد زهد ریایی در این اثر بارز است. سادگی، روشنی و روانی زبان و تصویرسازی‌های ملموس الهی‌نامه را اثری دلنشین ساخته ‌است، اگرچه اطناب و تکرار نیز در متن وجود دارد و از ویژگی‌های این اثر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی ضمن معرفی الهی‌نامه و بیان ویژگی‌های آن و تحلیل ارتباط آن با مثنوی، نشان می‌دهد که اثری ارزشمند و درخور توجه است و برای شناخت سیر ادبیات عرفانی توجه به این آثار ضرورت دارد.