جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: تغییر دین، بریدن از صورت قدیمی باورها، شیوۀ زیست وگرایش به گروه‌های دینی، شیوۀ زندگی، نظامهای اعتقادی و روش نوین ارتباط با الوهیت است که در جستار حاضر به این موضوع در ادیان ابراهیمی پرداخته شد. روش: پژوهش حاضر با شیوۀ توصیفى- تحلیلى و با تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای، تغییر دین را در ادیان ابراهیمی بررسی کرده است. یافته‌ها: این مفهوم در ادیان ابراهیمی یهودی و مسیحی به صورتهای نودینی، بدعت و ارتداد و مؤلفه‌های همبسته به آن آمد. چنین پدیده‌ای در پیش دینداران و متولیان دینی یهودی و میسحی، ناخوشایند بوده و روی‌آوری به آن هم همسان نبوده است. تغییر دین در مؤلفۀ ارتداد در روایت متن مقدس به معنی بیرون رفتن از دایرۀ ایمان است و گزاره‌های آن با سویۀ توصیه‌ای و حکمی به صورت خشونت‌آمیز بیان شده و شیوۀ اجرای آن نیز در طول تاریخ از سوی خوانشگران و متولیان دینی در پیوند با عناصر فرامتنی و مؤلفۀ قدرت بوده است. اما مفهوم تغییر دین در گفتمان قرآن کریم، تنها در مؤلفۀ ارتداد مطرح شده که پیامد آن، افزون بر حبط اعمال، مجازات اخروی را در هم پی دارد. نتیجه: بر اساس این پژوهه، وجود تغییر دین در روایتگری قرآن کریم با زوایای عقلانیت و مؤلفه‌های آن بررسی شد و در پی آن، احکام قرآن کریم در این خصوص، موجّه دانسته شد.

در پیوستار تاریخ اسلام ادعای برگرفتگی روایت‌های قرآنی از متون پیشینی در سنت‌های ناهمسان با شیوه‌های هم‌بسته به زمانه با خواستمان بی‌هویت نمایاندن آموزه‌ها و گزاره‌های قرآن کریم نمایشگری شد. قرآن کریم و باورمندان دینی نیز با شیوه‌های گوناگون در پیوند با گونه روش ادعایی اقتباس در پی پاسخ بودند. با گستره دانش‌ها و تئوری‌ها در دوران مدرن، و فرافکنی آن در نظریه‌های فلسفی و دینی شیوه ادعایی برگرفتگی قرآن با ریختار سازوارانه با سامانه روشی دانش‌ها جای گرفت. در این پیش دانسته رویارویی با انگاره برگرفتگی آموزه‌های وحیانی نیز در تناسب با روش پردازش رقیب ضروری می‌نماید. سامانه روشی این پژوهش بر بنیاد متنی، با نگره روایت طوفان که آن را به‌مثابه متن پنداشته و با روی‌آوردهای همسان با آن بسان رهیافت هرمنوتیکی، بینامتنی و روایت‌شناسی در پی نقد گفتمان برگرفتگی و موجه‌سازی آن در خودایستایی (استقلال) و منحصربه‌فردبودن روایت طوفان نوح در قرآن از جهت اصالت روایی است. از یافته‌های پژوهش حاضر این است که هرچند کهن‌روایت طوفان دارای عناصر تکرارشونده در همه روایت‌های اساطیری و نیمه‌اساطیری است؛ اما در گفتمان قرآن کریم به دلیل بهره‌مندی از عناصر زبانی و فرازبانی ویژه در سایه‌سار توحید و معاد، آن را نسبت با گونه‌های روایتی دیگر ناهمسان و مستقل کرده است.

واژه امی از مفاهیم مهم در آیات الهی است که در درازنای تاریخ اسلام مورد توجه خوانندگان مسلمان و غیرآن قرار گرفته و با ایدئولوگ همبسته با گفتمانی که در آن قرار داشتند، رایزنی‌های گسترده انجام داده که به گمانه‌های مفسرانه شناخته شده است. جستار پیش رو برای گذر از فهم نحیفانه و بی‌قاعده، قرآن کریم را به مثابه متن دانسته و با رهیافت حوزه معنایی در زمانی و هم زمانی با مؤلف ه‌های هم نشینی، تقابل، توسعه معنایی و عناصر همبسته با آن، با روش توصیفی و تحلیلی در پی چیستی واژه امی در روایت گری قرآن کریم است. در این راستا کاربست واژه امی در قرآن مورد بازخوانش قرارگرفته و مفهوم غیراهل کتاب و امت عرب را برای آن سازگار با متن قرآن و نظام گفتمانی عصر نزول دانسته وخوانش‌های حداکثری مفسران بسان بی‌سوادی و غیر آن را به چالش کشانده است.

پرسش از خاستگاه، چگونگی روند آفرینش، دگرگونی در هستی، هدف از آفرینش، هویت و سرنوشت آدمی، در اندیشه‌های انسان‌شناختی ریشه دارد که در ادیان، ناهمسان بحث شده است. پیدایی انسان در صورت خاستگاهی بر اساس کهن‌روایت میان‌رودانی همبسته به پویش ذهن انسان کهن است که آن را در پیوند با امور کیهانی و گیتیانه و پیامدی از ستیزه‌جویی ایزدان می‌انگاشت. ظهور انسان در روایتگری تورات هم‌پیوند با آفرینش هستی در فرآیند زمانی است که با توالی و ترتیب زمانی، زمینه آفرینش انسان فراهم شد و با سرشتی از خاک به صورت خدا صورتگری شد. قرآن ‌کریم با بازتاب الگوی ساختاری پیشااسلامی از آفرینش، ضمن بازسازی و طراحی نظام جدید در پرتو یگانگی، خاستگاه آفرینش هستی و انسان را روایت کرد. این جستار با شیوه مطالعات کتاب‌خانه‌ای و تطبیقی در پی بررسی روایت‌ها و آشکارسازی درون‌مایه‌های همسان و ناهمسان مؤلفه‌های هستی‌شناسی و انسان‌شناسی خاستگاهی است و تفاوت روایت‌ها را برآمده از گفتمان ویژه و زاویه دید متون دانسته است.

اسطوره فرآورده‌هایی از فرآیندهای تعاملات انسانی در نظام‌های گفتمانی متعدد است که در پیوند با رهیافت‌های مختلف‌شناختی ـ هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی ـ در دگرگونی نظریه‌ها قرار دارد. تنوع نظریه‌های مدرن، اسطوره را از حالت‌شناختی بسیط به همراه ارزش داوری ـ افسانه و اباطیل ـ خارج ساخته است. اسطوره طوفان به مثابه کهن الگوی بشری دارای بن مایه‌های جهانی و مضمون‌های تکرار شونده است. این پدیده‌روایی در نظام‌های فرهنگی متفاوت در پیوند با پارادایم‌های مختلف فکری و نظام حاکم گفتمانی در توالی خطی زمانی و مکانی، دارای روایت‌های مختلفی است. این تفاوت‌های روایی در روایت قرآنی طوفان هم ظهوری برجسته دارد. این جستار کوشش می‌کند به چیستی اسطوره در دوران پساسنتی و پویایی آن در معناشناختی و خویشکاریش در قرآن به منظور دریافت تبار کهن الگوی روایت طوفان در نسبت با روایات پیشینی بپردازد. بنابراین تبارشناسی روایت قرآنی طوفان، از یک‌سو به بازخوانی نگره قرآن به اسطوره با رویکرد متن محورانه به انضمام حاشیه بر متن و صورت‌بندی نظام گفتمانی آن می‌پردازد، و از سوی دیگر ظهورات متنوع و دگردیس‌های روایت طوفان در متون پیشینی ـ از جمله روایات میان رودان ـ بازخوانی و تفاوت‌های حداقلی ساختاری و درون مایه‌ای آن را بازشناسی می‌کند.

ین تحقیق در سه فصل تنظیم و تدوین شده است: فصل اول، منابع دینی مسیحیت: تحریف کتب مقدس از دیدگاه اندیشمندان مسیحی، دیدگاه قرآن درباره کتب انبیای گذشته و انجیل، قرآن و تحریف کتب مقدس، فضا و موقعیت سیاسی و اجتماعی فلسطین؛ فصل دوم، ریشه لغوی عیسی و مسیح و کاربرد آن در قرآن، مسیحیت از دیدگاه اسلام، شخصیت عیسی از دیدگاه اندیشمندان مسیحی، شخصیت عیسی و مقامش در درگاه خدا، نشو و نمای عیسی از دیدگاه اناجیل و علما، داستان عیسی و مادرش در قرآن، رسالت عیسی در کتب مقدس، تعالیم عیسی در کتب مقدس، رسالت و تعالیم عیسی در منظر قرآن، معجزات عیسی در کتاب مقدس و منابع دینی اسلامی؛ فصل سوم، تصلیب و مرگ عیسی در کتب مقدس و اندیشه مسیحیان، قیام و رستاخیز عیسی در اندیشه مسیحیان و کتب مقدس، قرآن و تصلب، توفّی ، رفعت، رفع، جسم یا روح، مسیح کلمه خدا، کاربرد واژه کلمه در قرآن، قرآن و کلمه بودن مسیح، کلمه بودن مسیح در انجیل و افکار مسیحیان، الوهیت مسیح در اناجیل، قرآن و الوهیت مسیح.