جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش استخراج و شرح روایتی است که در گفتمان دینی حضرت زهرا(س)، بویژه خطبه فدکیه، از ماهیت « توحید،نبوت،ارث و حاکمیت بعد از پیامبر» ارایه شده است. از اینرو، مهمترین پرسش این پژوهش به این شیوه صورتبندی شده است : چه تصویری از توحید،نبوت، ارث و حاکمیت بعد از پیامبر در گفتمان دینی حضرت زهرا (س) ارائه شده است ؟ به عبارت دیگر، روایت گفتمان دینی حضرت زهرا(س) از توحید،نبوت، ، و ارث و حاکمیت بعد از پیامبر چه بوده ودر درون گفتمان دینی ایشان به ارائه چه تصویری از این پدیده پرداخته است ؟ به منظور پاسخ گفتن به پنج پرسش بالا، محقق نخست به مطالعه نظریه‌های مربوط به رابطه متن و واقعیت پرداخته و پس از بررسی انتقادی نظریه های مزبور و جای دادن آنها در قالب دو رویکرد کلی 1- نظریه بازتاب(گفتمان دینی تقلید واقعیت است) و 2- نظریه گفتمان ( گفتمان دینی به تولید واقعیت در قالب منطق درونی خود می پردازد) و استخراج مولفه‌های فرمی و مضمونی که تاکنون از آن‌ها به عنوان «مکانیسم های بازنمایی واقعیت در دنیای زبان» سخن گفته شده است، کوشیده است با استفاده از روش «تحلیل گفتمان» تئون ون دایک، جیمز پل جی و روث وداک نشان دهد که در گفتمان دینی حضرت زهرا (س) به چه شیوه یا شیوه هایی به بازنمایی چهار مساله « توحید،نبوت، ، و ارث و حاکمیت بعد از پیامبر» پرداخته شده است.

هیچ جامعه شناخته شده‌ای نیست که در آن نوعی از دین وجود نداشته باشد. دین در بسیاری از جوامع جزء بنیادی و اساسی از فرهنگ است که هنجارآفرینی و نقش‌آفرینی مهمی در حیات اجتماعی انسان ایفا می‌کند. دین ترکیبی از باورها و اعمال است. مراسم و مناسک از اعمال دینی است که بخش گسترده‌ای از کنش‌های اجتماعـی ما را شکل می‌دهند. تـنوع، گستردگی، پـویایی، تأثیر فـرا زمـان و مکان، از جمله ویژگی‌های مراسم و مناسک دینی در فرهنگ جامعه ماست. مراسم عاشورای حسینی یکی از باشکوه­ترین و عظیم‌ترین مراسم در کشور ماست که با گذشت بیش از هزارسال هنوز هـم به صورت زنـده و پویا در حیـات اجتماعی ما جریان دارد و منشأ تحولات و هنجارآفرینی فراوانی در کنش‌های فردی و اجتمـاعی شده است. از آن جا که بقا و ماندگاری هر عنصـری در نظام فرهنـگی به کارکردهایی بستگی دارد که برای نظام اجتماعی انجام می‌دهد، بررسی برخـی از کارکردهای اجتماعی مراسم عاشورا که سبب ماندگاری آن در نظام فرهنگی کشور ما شده است، موضوع مقاله حاضر را تشکیل می‌دهد.

فالگیری پدیده ای است که در طول زمان همواره در زندگی انسان وجود داشته و به شیوه های گوناگون در جوامع مختلف رایج بوده و هست . اما امروزه در جامعه ما ارتکاب به فالگیری جرم و گناه محسوب می شود. در یک کلام موضع گیری ها به نحوی است که گویی فالگیری یک پدیده غیر انسانی است که به جامعه و روابط مردم تحمیل شده است . در حالی که با دیدگاهی انسان شناختی ، این پدیده مخرب به عنصری فرهنگی تبدیل می شود زیرا توسط همین انسان صاحب فرهنگ ساخته شده و در طول زمان متناسب با سبک زندگی مردم باز تولید شده است . حتی امروز با پیشرفت علم و تکنولوژی فالگیری به صورت امری روزمره در زندگی مردم حیات دارد . بنابراین لازم است بدون هر گونه پیش داوری و نگاه انتقادی و با در نظر گرفتن همه عوامل موجود در بستر فرهنگی- اجتماعی جامعه ، فالگیری را عمیقأ مطالعه کنیم تا از این طریق بتوان به منطق فرهنگی آن در حیطه زندگی روزمره پی ببریم . از این رو با نظریه ساختی – کارکردی وارد میدان شدیم و از توصیف ساخت های قابل مشاهده آغاز کردیم اما خلأ توجه به ساخت های درونی و پیامدهاشان که همان کارکرد فالگیری بود وجود داشت لذا از پژوهش کیفی و روش های مشاهده مشارکتی ، مصاحبه آزاد و عمیق و مصاحبه گروهی استفاده کردیم و موضوع را توسط افراد تحت مطالعه به چالش کشیدیم تا ضمن آشنایی با باورها و ارزش های افراد ، دیدگاه های آنها را نسبت به این پدیده بشناسیم . در نهایت اینکه فالگیری در جامعه ساخت – کارکردی مشخص دارد و ماهیتش به شکلی متناقض شکل می گیرد . مردم تحت تأثیر دیدگاه حاکم از آن دوری می کنند اما در واقعیت و عمق زندگی خود با انگیزه های مختلف به آن گرایش دارند . ساخت – کارکرد فالگیری نه تنها بر یکدیگر تأثیر می گذارند بلکه خود متأثر از ساخت کلی جامعه نیز هستند که تبعاتش در حیطه زندگی روزمره نمایان است . فالگیری چون همواره کارکردی در زندگی افراد داشته و نیازی را برطرف می کرده خود را با ساخت کلی تطبیق داده و تغییر کرده یا به عبارتی مدام در طول زمان متناسب با شرایط حاکم بر جامعه بازتولید شده است . لذا تغییر در یک عنصر منجر به تغییر سایر عناصر شده است و متعاقبأ ساخت- کارکرد فالگیری نیز متفاوت شده است .