جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توحید عرفانی همان وحدت شخصی وجود و توجیه کثرات با این حقیقت مقدسه است این نظریه‌ مبتنی بر تجلی و ظهور حقیقت مطلق نزد ایشان‌ است‌. مراد از توحید به‌رغم‌ اختلاف‌ در تعابیر و نحوه‌ تفصیل‌ مراتب‌ آن‌، عبارت‌ است‌ از نفی وجودهای اعتباری و مقید و کثیر و اثبات‌ وجود حقیقی و مطلق‌ و یگانه‌ حق‌تعالی از حیث‌ ذات‌ و صفات‌ و افعال‌ و درعین‌حال‌ باید توجه‌ کرد که‌ نزد عارفان‌، نفی وجود غیر خدا به‌ معنای نفی خلق‌ نیست‌ بلکه‌ مراد این‌ است‌ که‌ با مشاهده‌ وجود حقیقی، از صور جمیع‌ موجودات‌ و تعیّنات‌ و کثرات‌ آن‌ها، به‌عنوان‌ موجودات‌ حقیقی مستقل‌ و قائم‌ به‌ خود، قطع‌نظر شود زیرا وجود موجودات اعتباری است‌؛ آن‌ها مظاهر حق‌اند و به‌ وجود حق‌ موجود و بدون‌ او معدوم‌اند و وجود حقیقی فقط‌ حق‌تعالی است‌. ازاین‌رو گفته‌اند توحید یکی شدن‌ دو چیز، یا دو وجود را وجود واحد کردن‌، است‌ و آن‌ دو چیز حق‌ و خلق‌ یا به‌ تعبیر دیگر واجب‌ و ممکن‌اند. توحید حقیقی، مشاهده‌ حق‌ با خلق‌ و مشاهده‌ خلق‌ با حق‌ است‌ چنان‌که‌ نه‌ حق‌ حجاب‌ خلق‌ شود و نه‌ خلق‌ حجاب‌ حق‌ گردد. برای عارفان توحید یک حقیقت است و معنای آن فقط این نیست که کلمه طیبه لا اله الا الله را بگوییم و به فرامین این خدای واحد ملتزم باشیم. بلکه خدا حقیقت وجود بوده و وجود هم غیر آن نیست و عارف در شهود عرفانی این را می-یابد.در مکتب تفکیک میزان شناخت انسان از معارف الهی و ذات اقدس حقّ فقط محدودِ به ادراکِ تکلیف عامیانه و انجام اعمال ظاهری آن است و بس؛ و از توجّه انسان به حقیقت و باطن عبادت که عین ربط و تعلّق انسان به ذات پروردگار است خبری نیست. همان حقیقتی که واقعیّت عبودیّت و خضوع بنده را در مقام اطاعت از رب‌العالمین تشکیل میدهد و بدون ادراک صحیح و معرفت واقعی به مولای خویش انجام اعمال و قیام به تکالیف همچو پوست و قشری را میماند که فاقد مغز و حقیقت عمل است. ایشان وحدت وجود را کاملاً اشتباه متوجّه شده و می‌پندارند وحدت وجود به معنای همه‌چیز خدائی است.