جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مطالعه، به موضوع روش اشاره‌ای در تفسیر متن قرآن در مکتب اهل بیت (ع) اختصاص دارد. در این تحقیق، سعی شده است معانی اشارات پنهان و دلالت‌های عمیق مستتر در آیات را با استفاده از شیوه «دلالت نشانه‌ای» توضیح داده شود. در این راستا، پایان‌نامه حاضر، از ظواهر عبارات قرآنی فراتر رفته و باطن قرآن را مورد اهتمام قرار داده است؛ که البته باطن قرآن با نام‌هایی مانندوش باطنی، عرفانی، صوفی‌گری، رمزی و شهودی (فیضی) شناخته می‌شود. همه‌ی این نام‌ها به گونه خاصی از تفسیر اشاره دارند که در یک مسیر و منوال جای دارند و حول محور استنباط معانی آیات قرآن از خلال همین روش یعنی روش اشاره‌ای تمرکز یافته‌اند. وجود خطری که فرایند درک متن درونی قرآن را تهدید می کند، ناشی از محدودسازیِ متن قرآن به صرفا معنای ظاهریِ آن و همسو با وضعیت شأن نزول آیه قرآن است. از این رو، آیات در این روش ظاهری فقط ناظر بر مورد نزولشان دانسته شده-اند. چنین شیوه‌ای، پیام قرآن را عقیم می‌سازد. گفته‌ها و اظهارات صوفی‌ها در مورد شیوه تفسیر اشاره‌ای، در تنافی و تعارض با عقل قرار دارد و عقل در برابر کلام صوفی‌ها در این زمینه، متحیر و عاجز است و نمی‌تواند آن را بر دلیل برهانی و قانع‌کننده استوار کند و به علاوه، این با مفهوم دلیل شرعی نیز به هیچ وجه سازگار نیست. البته اینها همگی، انسان را به قرآن دعوت می‌کنند. وانگهی، وابستگی قرآن به زبان، که مقیاس و دامنه‌ی آن محدود است، بمانند غل و زنجیر بر عقل در مسیر شناخت قرآن است و موجب انسداد باب فهم - که معیار و مقیاس آن، عقل است - می‌شود. توجیه تفسیرهای فراعقلی از قرآن، این است که ادراک‌های دارند که ورای فهم عقل است و آن همانا شهودهایی قلبی است که حد و مرزی ندارد؛ چه، این شهودها عرصه‌ی تجلی جلوه‌های خدای متعال است. پس از توصیف معانی لغوی و اصطلاحیِ کلماتی که حقیقتِ روش نمادین، خاستگاه آن، ویژگی‌های آن و نیز انواع آن را تبیین می‌کنند، پایان‌نامه حاضر به تبیین دلایل و موازین روش نمادین و دامنه کاربرد آن و وجاهت آن در تفسیر متون قرآنی می‌پردازد. این تحقیق، با بررسی تطبیقی خوانش‌ها در مورد روش نمادین تفسیر قرآن، این قرائت‌ها را در مورد آیات متشابه و تطبیق‌ آنها با مثال‌های قرآنی، تطبیق‌های مرتبط با روش تأویلی و تطبیق‌های معطوف به قصه-های قرآن به کار می‌بندد. پایان‌نامه، از روش استقرائی تحلیلی استفاده کرده، و به نتایجی دست یافته است که مهم-ترینِ آنها از این قرار است: اهتمام به روش تفسیر نمادین حقیقتا در روایات مفسّران مکتب اهل بیت (ع) با توجه به التزام آنها به ضوابط و قواعدِ تفکیک‌کننده‌ی روش تفسیر نمادین از روش تفسیر به رأی، آشکار و عیان است. همچنین، تفسیر نمادین انواعی دارد که برخی درست و برخی نادرست هستند؛ ضمن آن که این مشرب تفسیری در مکتب اهل بیت (ع) قائل به الغاء تفسیر ظاهری قرآن و عمل بر مدار آن نیست.