جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصلی ترین و مهمترین منبع دسترسی به برنامه هدایتی بشریت قرآن مجید است، قرآن که کتابی جامع، جهانی و جاودانه است برای کسانی که خواهان دستیابی به سعادت دنیوی، و سعادت ابدی اخروی هستند ارزشمند ترین منبع است. مهمترین پایه و اساسِ هر حرکتی به سوی سعادت، داشتنِ اعتقادات صحیح و درست است، لذا مسلمانان باید اعتقادات درستشان را از قرآن که مهمترین و اولین منبع معارفشان است به دست بیاورند. تصحیح و تقریب اعتقادات موجبِ تصحیح و تقریب بخش عظیمی از رفتارها و گفتارهای برادران مسلمان می‌شود. برای دستیابی به معارف قرآن، شیوه و روش‌های تفسیریِ گوناگونی، متداول و مقبول دسته‌های مختلف مسلمانان است، اما شیوه و روشی که میان جمع کثیری از مسلمانان پذیرفته شده و بدان اهتمام دارند شیوه تفسیر روائی است (به جز معدودی از قرآن بسندگان)، یعنی بدست آوردن مراد خدایتعالی از آیات قرآن بر اساس روایات. روایاتِ مربوط به مضامین آیات اعتقادی، موجود میان فرق اسلامی از جهت موافقت یا مخالفت مضامین، دو دسته است: دسته‌ای مضامینشان با هم موافق است و دسته‌ای با هم متعارض هستند. مدّ نظر ما در این رساله دسته دوم است زیرا با پرداختن به دسته نخست فقط بازشماری مشترکات (مورد قبول فریقین) حاصل می‌شود، و درست است که برای تقریب و برادری فریقین شمارش و معرفی آنها شایسته است امّا در حدّ نظریه پردازی نیست، اما بررسی دسته دوّم، هم مورد نیاز است و هم برای نظریه پردازی مستعد و آماده است، و از جهتی باعث زدودن بسیاری از مطالب خلاف واقع در منابع فریقین است که سالیان متمادی موجب دوری و احیاناً دشمنی‌هائی میان پیروان نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) گشته است، و سوء تفاهمات بسیاری را میان برادران مسلمان از میان میبرد. شایسته است متذکر شوم، اعتقادات ذیل سه شاخه عمده خلاصله می‌شود: 1) توحید، 2) نبوت، 3) معاد، قابل توجه است مباحث اعتقادی متعارض و بحث برانگیزی همچون: عدل، وعد ووعید، و امامت ، ایمان، مسائل فرامادی مانند ملائکه، سحر و ... نیز قابل جایگذاری ذیل این سه اصل هستند، مثلاً مبحث اعتقادی «عدل» و «وعدووعید» ذیل صفات الهی در بحث توحید، بحث می‌شود، و مبحث «امامت» نیز در راستای «نبوت» است لذا ذیل اصل اعتقادی «نبوت» از آن بحث می‌شود. بررسی مقایسه ای روایات تفسیری متعارض را به صورت پراکنده در گفتارهائی از سید مرتضی علم الهدی و نیز بیشتر در بحث‌های روائیِ تفسیر المیزان سیدنا العلامه و کسانی که به نوعی تحت تأثیر شیوه تفسیری ایشان قرار گرفته‌اند. شاهد هستیم، در تفاسیر پیش از ایشان به این جدیّت این بحث مشاهده نمی‌شود، زیرا برادران عامّه چه متقدمین چه متأخرین تاکنون عنایتی به نقل از منابع شیعه نداشته‌اند، غیر از مواردی که غیرمنصفانه و گاه متأسفانه با بیان تهمت ها و بستن دروغ آن هم با استفاده از منابع محدود و خاصّ از شیعه و حتی گاه روی آوردن به افسانه پردازی و تخیّلات نامرتبط با عقائد شیعه، صرفا هدفشان تخریب وجهه شیعان بوده است، البته منکر نمیشویم برخی از این بزرگان برادران اهل تسنّن دسترسی کامل و حقیقی به منابع شیعی نداشته‌اند که با جست و جو در کتابخانه بزرگ شهر مدینه و دیگر کتابخانه‌های مطرح این دیدگاه تقویت می‌شود ، تفاسیر شیعه نیز یا از احادیث عامّه نقل نکرده‌اند و یا اگر نقل کرده‌اند بسیار کم است، و آن میزانی هم که نقل کرده‌اند اهتمام خاصّی بر بیان ایرادات و اشکالاتش نداشته‌اند (مثلاً مرحوم طبرسی واکاوی و نقدهای جدّی و آنچنانی در منقولاتش از آنها ندارد، و حتی گاهی روایاتی از آنها را به اشتباه به عنوان روایت شیعه آورده (ر.ک : رساله روایات منتقله، از دانشجویان همین دانشکده.)) ، و متمرکز بودن روی تفسیر ترتیبی مانع از مداقّه بیش از حدّ بر روی این مباحث بوده است (چنانچه در آیات دارای بحث‌های طولانی در تسنیم مشاهده می‌شود)، و اگر دقّت زیادی هم بوده بر روی معدود آیاتی است که اختلاف فیما بین فریقین، ذیل آنها مشهور و فراگیر است (مانند آیات: تطهیر، اکمال، روئیت خدا، وعد و وعیدهای قرآن و ...). و نیز نوشته‌هائی که تفسیری یا قرآنی نیستند، و صرفا نوشتارهائی هستند که ثقل بحثشان، بخشهائی از مسائل اعتقادی (و کلامی) است، در آنها به بخشی از این مباحث پرداخته شده، و روایات متعارض مربوط به اعتقادات را در پاره‌ای از مسائل بررسی کرده‌اند، (مانند آثار سید مرتضی عسکری، سید علی میلانی، میرحامد حسینی هندی، سید محمد قزوینی، شیخ علی کورانی، شیخ جعفرتبریزی و ...)، این نوشته‌ها فقط به برخی آیات مشهور و بحث برانگیز پرداخته و دأبشان احصاءِ جامع نبوده است. در آثار شیخ محمد ری‌شهری به سمت جامعیت نزدیکتر است، امّا بحث‌های تحلیلی و رفع تعارض آن‌ها بسیار کم است. کتبی هم که فحول علمای ما در اعتقادات نوشته‌اند (مانند شیخ صدوق، شیخ مفید، مقدس اردبیلی و...) عموماً خالی از این بحث است، یعنی عنایت چندان به بررسی مقایسه‌ای روایات تفسیری متعارض در حوزه اعتقادات نداشته اند