جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واکاوی مفهوم ترس در کتاب گران‌قدر نهج‌البلاغه، یکی از مباحث مغفول از دید محققان است که بررسی آن، علاوه بر روشن کردن حوزه مفهومی ترس از منظر امام علی(ع) و شناسایی انواع ترس‌ها و راهکارهای مدیریت آن، سبب می‌شود تا همگان ضمن آشنایی با این مفهوم و راهکارهای آن، در جهت رشد و تعالی زندگی خود گام بردارند. یکی از مسائلی که پیوندی روانی ـ دینی با انسان دارد، ترس است. ترس، حالتی انفعالی و واکنشی روانی است که انسان در برابر تهدید خطر یا ضرر از خود بروز می‌دهد. از آنجا که به‌صورت واکنش غیرارادی در انسان ظاهر می‌شود، رفتاری غیراختیاری است و مورد ارزشیابی قرار نمی‌گیرد. بنابراین تنها زمانی می‌توان ترس را مورد بررسی قرار داد که بسته به متعلق آن ارزش‌گذاری شود. ترس در کلام امیرمؤمنان(ع) به دو قسم ارزشی و ضدارزشی بیان شده است. دسته اول از مهم‌ترین فضایل و ارکان اخلاق است که در مرحله عالی، نقشی سازنده در تربیت انسانها دارد و در ابتدایی‌ترین مرحله سبب نجات از خطراتی است که انسان را تهدید می‌کند و در بیان حضرت، محبوب‌ترین بنده خدا، خوف و ترس و بیم را لباس خود کرده است که مبادا برای او لغزشی و غفلتی حاصل شود و شیطان نفس فرصت یابد تا او را منحرف گرداند و به مقصود نرسد. دسته دیگر که در زمره رذایل اخلاقی قرار می‌گیرد، مانع رشد و تعالی انسان می‌گردد. یکی از ترس‌هایی که امام از خود دور کرده‌اند ترس از مرگ به عنوان یک ترس ضدارزشی می‌باشد. در این پایان‌نامه، ابتدا کلمات و مفاهیم مرتبط با ترس جمع‌آوری شده است. در ادامه، ضمن بررسی سخنان امام علی(ع)، عوامل، آثار و راهکارهای مدیریت این پدیده رفتاری، استخراج و با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. پایان‌نامه حاضر از چهار فصل تشکیل شده است که هر فصل به دو گفتار تقسیم می‌شود. مفهوم شناسی واژگانی چون «هیبه»، «هول»، «حذر»، «وحشه»، «وجل»، «خوف»، «رهب» و «جبن» در نهج البلاغه نشان می‌دهد که به‌طور مستقیم معنا و مفهوم ترس را دارند. شناخت خدا، معاد و کیفرهای الهی در آخرت، و عواقب گناه و نافرمانی از جمله عوامل ترس‌های ارزشی، و دنیاپرستی، پیروی از هوای نفس و آرزوی بلند، مرگ و جنگ از جمله عوامل ترس‌های ضدارزشی در نهج البلاغه می‌باشند. همچنین بنده دنیا نشدن، تقوا و خودسازی از جمله آثار ترسهای ارزشی، و دنیاطلبی، دوری از حق و فراموشی آخرت از جمله آثار ترس‌های ضدارزشی می‌باشند. از کلام امام علی(ع) برای تقویت ترس‌های ارزشی، راهکارهایی چون خودشناسی و تهذیب نفس، استدلال با دلایل روشن، و ایمان به معاد، و برای مقابله با ترس‌های ضدارزشی راهکارهایی چون یقین، یاد مرگ و برداشتن توشه از دنیا برای آخرت قابل استخراج است. بررسی سخنان امام علی(ع) در نهج البلاغه نشان دهنده میزان اثرپذیری ایشان از آیات قرآن کریم در مقوله ترس می‌باشد که در جای جای کلام ایشان نمود عینی دارد. البته اثرپذیری ایشان به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم صورت گرفته است.