جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقد و ارزیابی در حصول اطمینان از احادیث معصومان علیهم‌السلام شیوه و سیره علمای برجسته اسلام بوده است. درمیان کتب و جوامع حدیثی، اخباری وجود دارد که به نظر می‌رسد محتوای آن‌ها با یکدیگر اختلاف دارند. علمای برجسته برای رفع اختلاف این دسته از احادیث و فهم آن، کوشش‌هایی داشته‌اند. سید مرتضی قائل به ترجیح وجوه عقلی در تبیین احادیث است و ایشان از عقل برای نقد درونی نقل یاری می‌جوید. همچنین او در مواضعی برای هر یک از این دو منبع معتبر شناختی، یعنی نقل و عقل، نقش استقلالی قائل است و در مواردی آن دو را مؤید یکدیگر می‌داند. شیخ حر عاملی قائل به ترجیح وجوه نقلی در تبیین احادیث است و هیچ‌گاه ضعف سند یا متن را معیار قضاوت خود قرار نداده و روایت را کنار نگذاشته است. شیخ بهایی با وضع قانون‌های خاص سعی در نظام بخشی به مقوله عقل و نقل نموده و در نقد حدیث، به‌خوبی از اقوال رسیده و آموزه‌های علوم رجال، درایه و فقه الحدیث در نقد اسنادی و متنی احادیث استفاده کرده است. بنابراین باید گفت معانی گوناگون‌ از مرجعیت در تفسیر که سه واژه اجماع، عقل و متن برای دلالت بر آنها گزینش شده به ترتیب شیخ بهایی، سید مرتضی و شیخ حر عاملی را نماینده هر یک از آنها می‌توان در نظر گرفت که نشان دهنده نهایت بهره‌مندی از این‌ساختارهاست. این نوشتار با رویکردی تحلیلی– توصیفی، به واکاوی سیره عملی علمای برجسته درفهم احادیث و میزان تأثیر آن بر تفسیرهایشان درحوزه دین می‌پردازد.