جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جهان فرهنگی قرآن شالوده‌ساز اصول و قواعد ساختاری و شناختاری است که با اتکا بر جهان‌بینی الهی تفسیر جامعی از زندگی سعادت‌مند بشری در یک سازة منطقی ارائه می‏دهد. در این سازه، شاخص تمایز برای معرفت در نگاهی کثرت‌گرایانه دیده می‌شود که تمام جنبه‌های اکتسابی و فطری شناخت انسان و نیز عقل عملی او به عنوان مبانی معرفت‌شناختی مورد توجه قرار می‌گیرد. در جهان فرهنگی قرآن، دستگاه معرفتی چونان گفتمان‌های معاصر صرفاً بر نگاه‌ آلی و تکسویة تجربی سامان نیافته، بلکه بر داده‌های متافیزیک نیز تأکید دارد که ضمن وجود ضمانت صدق، میزان خطاناپذیری‌اش از جمله در داوری‌های فرهنگی واجتماعی اندک است. در این حوزه، متناظر با حوزة هستی‌شناختی، نگاهی جامع حاکم است که هم به شیوه‌های مبتنی بر مشهودات بیرونی توجه دارد و هم شهودات درونی را از دایرة نظر دور نمی‌دارد. وحی در این گفتمان به عنوان منبع خطاناپذیر قلمداد می‌شود و منابع و ابزارهای دیگر شناخت این جهان فرهنگی از جمله ادراک عقلی، حواس، تاریخ و ادراک حضوری در کنار وحی در رتبة بعدی قرار دارند که به این هویت گفتمانی انتظام ویژه‌ای می‌دهند.

تجلي هويت به‌عنوان سرچشمة معنا و پاسخ به کيستي و چيستي حقيقت‌ِ انسان‌ها در ساحت‌هاي مختلف، معنابخش زندگي آنهاست. کشف نگاه قرآن به اين حقيقت و واکاوي مشخصه‌ها و اوصاف اصلي آن ـ که بازنمايي صفات ذاتي انسان‌ها در عرصه‌هاي گوناگون است ـ مي‌تواند به بسياري از مباحث مرتبط با عناصر ارزشي و هنجاري انسان پاسخ دهد و مسير روشني را براي حل برخي معضلات مربوط به آن، از جمله تناقض‌هاي هويتي، ارائه كند؛ چون مسئلة هويت، پيش از توصيفي بودن، مسئله‌اي وجودشناختي است. از افق آيات، سعي شده است تقريري جديد از دلايل نظري مربوط به آن، براي ترسيم وابستگي افراد به جايگاه و منزلت خويش ارائه شود. اينکه در منطق وحي، درون‌ماية هويت، منشأ اصلي و نيز مرجع تشخيص آن چيست و در طي چه بافتاري تعريف و تحليل مي‌شود، از دغدغه‌هايي است که در اين مقاله تلاش مي‌شود با استفاده از آيات و تفاسير بدان پرداخته شود. اين مقاله با تکيه بر مطالعات کتابخانه‌اي و به‌لحاظ ماهيت روش از نوع توصيفي ـ تحليلي است که از طريق روش اسنادي، داده‌هاي لازم استخراج و يافته‌هاي آن تحليل و تفسير شده‌اند.