جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انقلاب اسلامی ایران مهم­ترین واقعه قرن بیستم است که علاوه بر ایجاد تغییرات گسترده و اساسی فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در ایران، منطقه و جهان را نیز دچار تحولاتی اساسی نمود، ایدئولوژی و بنیان فکری یک انقلاب، نقش مهمی در پیشبرد آن ایفا می‌کند، لذا مطالعه ایدئولوژی یک انقلاب، از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از راه‌های مطالعه ایدئولوژی هر انقلاب، مراجعه به شعارها و پیام‌ها و نیز نتایج حاصل از حکومت برآمده از دل آن می باشد. در تحلیل شعارها و پیام‌های انقلاب اسلامی برای جهان معاصر، می­توان زمینه­های مشترکی را نام برد که از یک‌سو دربردارنده­ اهداف انقلاب اسلامی است و از سوی دیگر به­عنوان آرمان­های انقلاب برای دنیای معاصر شناخته شده است، انقلاب اسلامی ایران، شاید بیش­ترین بازتاب و عمیق­ترین تأثیرات را در سطح جهان، خصوصاً جهان اسلام داشته و دارد.

انقلاب اسلامی ایران، گفتمانی انقلابی و فرهنگی استقلالی، مبتنی بر باورهای اجتماعی و ایستارهای ارزشی به ارمغان آورد. یکی از مؤلفه‌های این گفتمان، احیای نقش جریان‌های فکری و جنبش‌های دینی– سیاسی در جهان بود که موازنه قدرت را به نفع جبهه‌های ثالث در نظام بین‌المللی تغییر داد. این جبهه بر آرمان‌های عدالت اجتماعی و نفی سلطه قدرت‌های خارجی تأکید می‌کند. بیداری اسلامی نیز واقعیتی تردیدناپذیر است که امواج آن در حال گسترش است. این نوشتار، به دنبال پاسخ به این پرسش است که انقلاب اسلامی ایران چه تأثیری در بازآرایی بیداری اسلامی داشته است؟ با بررسی و واکاوای بنیان‌های اندیشه‌ای و عملی انقلاب اسلامی و اصول اساسی حاکم بر سیاست خارجی کشور، این فرضیه مطرح شده که تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر بیداری اسلامی در کشورهای عربی و مسلمانان، اگرچه در آغاز به طور آشکار و زودبازده به آرمان‌های انقلاب اسلامی و تأثیرپذیری بر سایر ملت‌های مسلمان نایل نیامد، ولی با گذشت زمان و رسیدن به وضعیتی که در بسیاری از کشورهای اسلامی به تناسب ویژگی‌های هر کشور ایجاد شد و شرط لازم انقلاب‌های اسلامی را تأمین نمود، توانست بر روح و کالبد این جوامع تأثیر بگذارد. پس از گذشت چند دهه از انقلاب اسلامی ایران، این شرایط هم‌اکنون در حال کامل شدن است.

در جمهوری اسلامی ایران، اقتدار مشروع و تولید قدرت، مرهون حجم ‌جمعیتی متعادل، توانمندی حکومت در عرضه امکانات و خدمات حمایتی، معیشتی و...، مدیریت منابع طبیعی و درآمد سرانه­ ملی است. امروزه در ایران اسلامی، علی­رغم توصیه­های دینی مبتنی بر تولید نسل، و به واسطه­ سیاست­های غلط ‌جمعیتی، حجم ‌جمعیتی که مهم­ترین عامل کسب قدرت است، در حال تضعیف­ شدن است. در این وضعیت، برقراری تناسب ‌جمعیتی با توانمندی حکومت در جهت کسب قدرت در سطح ملی و بین­المللی، تنها با استفاده­ بهینه از پیک ‌جمعیتی فعال و همچنین افزایش نرخ باروری و رساندن حجم ‌جمعیتی کشور به میزان متعادل خود که اتفاقاً با امکانات و توانمندی­های ملی و سرزمینی و حکومتی هم متناسب است، مقدور و ممکن می­باشد. در این مقاله با تبیین نظریات مبتنی بر لزوم تعادل ‌جمعیتی و تولید نسل، انگاره‌های جمعیتی در زمینه­ سیاست­های جمعیتی جمهوری اسلامی ایران بررسی می­شود.