جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نقد ادبی تکاملی از منظر نظریه‌ی تکامل داروینی شاهکارهای ادبی نقد می‌شوند. هدف عمده­ی این سنخ نقد آن است که با نگاهی نو، نوری تازه بر هزارتوهای غامض روابط انسانی بتاباند. جوزف کرول از سردمداران نقد ادبی تکاملی است و معروف‌ترین نقد وی بر تصویر دوریان گری، اثر اسکار وایلد، نگاشته شده است. این مقاله مروری انتقادی است بر نقد تکاملی کرول از شاهکار وایلد. دعوی مقاله آن است که کرول در نقد خود با این دشواری روبه‌روست که هدف اصلی کنش‌های آدمی از منظر تکامل زیستی بقا و تولید مثل است در حالی­که وایلد هدفی مغایر با این را برای قهرمان داستان خود، دوریان، معرفی می­کند. نقد کرول یک نقد ادبی با ارزش است اما شاید نتوان آن را یک نقد ادبی تکاملی تمام عیار به‌حساب آورد زیرا توجه کرول عمدتاً معطوف به روان‌شناسی تکاملی است در حالی‌که از تکامل فرهنگی و لایه­های فرازیستی انسان در نقد خود بهره نمی­برد. با نگاه به نظریه­هایی نظیر آراء دی­وال می­توان این نقد را بیشتر به یک نقد ادبی تکاملی نزدیک کرد.

در دهه‌های اخیر علوم زیستی در قالب دو جریان به جهان روایت‌ها و ادبیات پای نهاده‌اند: رویکرد تکاملی به ادبیات و رویکرد شناختی. مقاله‌ی حاضر، با ذکر اشاره‌هایی به رویکرد دوم، عمدتا به رویکرد نخست اختصاص دارد. نظریه‌های طرح شده در ادبیات تکاملی عمدتاً گرایش انسان به ادبیات را با در نظر گرفتن فرآیند تکامل انسان، سازگاری درنظر می‌گیرند؛ سازگاری‌هایی در سطوح مختلف فردی، گروهی و فرهنگی که در مقاله‌ی حاضر، ابتدا به نقد و بررسی این نظریه‌ها می‌پردازیم. نظریه‌ی ذهن گسترش‌یافته رابطه‌ی میان ذهن، بدن، جهان پیرامون را وثیق می‌داند. دعوی دیگر مقاله آن است که نظریه‌ی ذهن امتداد ‌یافته قابلیت ویژه‌ای برای تبیین ادبیات دارد. همچنین به عنوان دعوی آخر مقاله سراغ زیست‌شناسی تکا-تکو می‌رود و از قابلیت‌های تبیینی آن برای تبیین نقش ادبیات در زندگی و تکامل انسان بهره می‌گیرد.