جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«روش تفسیر علمی»، در کنار سایر روش­ها ـ همچون «تفسیر قرآن به قرآن»، «تفسیر قرآن به سنّت» و «تفسیر عقلی» ـ ازجمله روش­های تفسیر قرآن است که از جایگاهی ویژه برخوردار است. روش تفسیر علمی، عبارت است از روشی که مفسّر تلاش می­کند با بهره­گیری و استخدام علوم اطمینان­آور تجربی ـ به­عنوان منبعی خاص، در کنار سایر منابع ـ به فهم بهتر و بیشتر اشارات عملی آیات قرآن بپردازد؛ به­گونه­ای که همه معیارها و شرایط یک تفسیر صحیح رعایت شود و هیچ­گونه تحمیل و یا استخراجی در تفسیر به وجود نیاید. با بررسی روایات تفسیریِ برجای‌مانده از امام صادقj پدیدار گشت که آن حضرت، برای «علم» ـ عموماً ـ و یافته­های قطعیِ «علوم تجربی» ـ خصوصاً ـ جایگاهی ویژه قائل بوده و از روش تفسیر علمی در کنار سایر روش­های تفسیری، برای فهمِ بهتر و بیشتر اشارات علمی آیات قرآن بهره­گیری نموده است. یافته­های پژوهش نشان داد، گونه­های تفسیر علمی امام صادقj، گستره­ای متنوع دارد که برخی از آن­ها عبارت است از: حرکت زمین، جاذبه عمومی در هستی، کروی بودن زمین، نقش­های باد، زوجیت در گیاهان و همه اجزای هستی، سفارش به خوردن خوراکی­های حلال، فلسفه تحریم برخی از خوراکی­ها.

این پژوهش به انگیزۀ ترسیم فرهنگ قرآن کریم دربارۀ مبنامحوری اصل معاشرت معروف‌گونه با زنان و تعارض آن با رویکرد رفتارمحور برخی قرآن‌پژوهان در این باره، با روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره گرفتن از تفسیر اجتهادی، آیات مربوط و برداشت‌های قرآن‌پژوهان را مورد واکاوی قرار داده و طی آن روشن ساخته که نگاه قرآن کریم به قاعدۀ مزبور، نگاهی مبنامحور بوده که به شخصیت و کرامت زن نیز توجه نموده است. بر خلاف رویکرد رفتارمحور به اصل معاشرت به معروف با زنان که حسن معاشرت و مدارای با زن را نه از جنبۀ شایستگی‌های وی، بلکه از جهت ترحم و انگارۀ ضعف و سستی زنان در برخی صفات انسانی و برتری ذاتی مردان نسبت به آن‌ها، لازم می‌داند فرهنگ قرآن کریم، برتری جنسیتی را مردود می‌شمارد و آفرینش زن را که در رویکرد رفتارمحور از دندۀ مرد بوده و به تعابیری از نقص و پستی برخوردار بوده همچون آفرینش مرد، از نفس واحده می‌شمارد و تفاوتی از این جهت در نظام آفرینش انسان‌ها قائل نیست.

این پژوهش، به هدف ترسیم اسلوب و فلسفۀ صحیح دعا، به واکاوی کتاب شریف نهج‌البلاغه پرداخته و دانش مربوطه را از خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان امام پارسایان حضرت علی(ع) جویا گشته است. نتایج حاصل از این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی سامان‌یافته، نشان می‌دهد که از منظر امام علی(ع)، دعا که نوعی عبادت بوده، لازم است همواره با اخلاص، توکّل و کار و تلاش همراه باشد. از گفتار و سیرۀ حضرت علی(ع) دراین‌باره، آداب و اسلوب دعا نمودن به درگاه حق‌تعالی، همچون درود فرستادن بر پیامبر اکرم(ص)، شکرگزاری از نعمت‌های پروردگار، ذکر صفات و قدرت خداوند و درخواست با خشوع و خضوع، قابل‌برداشت است. در فرهنگ نهج‌البلاغه، فلسفه‌های دعا و درخواست به درگاه الهی، از قبیل دفع بلایا، اجابت حوائج، ایجاد قرب به خداوند و کسب آرامش نیز مطرح‌شده است. در بررسی دعاهای مولی علی(ع) در نهج‌البلاغه، برخی از فلسفه‌های محوری دعاهای ایشان از قبیل: آخرت‌گرایی، هدایت گرایی، استغفارگرایی و دین‌گرایی، روشنگری دارد.

یکى از اصول اخلاقى حاکم بر روابط همسران، اصل مودت و رحمت است.طبق باور قرآنى، مى توان چنین اصلى را از زمره اصول اخلاقى روابط اجتماعى مسلمانان پنداشت; لیکن جایگاه این اصل در خصوص روابط همسران، از اهمیت و تاکید فوق العاده اى برخوردار است. خداوند متعال در آیه اى از قرآن کریم فلسفه خلقت هر یک از همسران را رسیدن آنها به آرامش دانسته و در همان آیه، سخن از جعل مودت و رحمت به میان آورده است. بر این اساس، به نظر مى آید که مودت و رحمت، لازمه حصول چنین آرامشى است که همواره لازم است براى حفظ کیان و قداست خانواده، مورد اهتمام تمام صاحب نظران قرار گیرد و طبع انعطاف پذیر خانواده را به صرف احکام آمرانه منحصر ننمایند، بلکه براى ایجاد نظم و آرامش در خانواده، به حاکمیت چنین اصلى نیز توجه داشته باشند.با عنایت به اهمیت آن اصل از منظر قرآن کریم، اهتمام به راه کارهاى اخلاقى مرتبط با آن همچون گذشت، سازش و فداکارى لازم و ضرورى مى باشد.