جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مهاجرت از ابتدای بشر تاکنون در میان اقوام مختلف به عنوان راهی برای عبور از مصائب و مشکلات در نظر گرفته شده و از جمله مهم‌ترین راهکارهای جوامع بشری برای ارتقاء وضعیت زندگانی خود بوده است. قرآن کریم نیز در ضمن آیات فراوانی به هجرت انبیاء الهی و پیروان آنها اشاره کرده است. در این پژوهش که با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که هجرت در دوران رسالت انبیاء الهی از چه جایگاهی برخوردار بوده و از منظر قرآن کریم میان هجرت انبیاء الهی و تمدن‌سازی چه نسبتی برقرار است؟ با بررسی آیات متعدد قرآن کریم به این نتیجه می‌رسیم که در قرآن ضمن بیان دسته‌بندی هجرت به هجرت درونی و هجرت بیرونی، اهداف متعددی همچون رضا و خشنودی خداوند، حفظ ایمان و توحید، دستیابی به امنیت و آمرزش گناهان و در نهایت ایجاد تمدن الهی برای این امر مهم شمرده شده است. همچنین هجرت حضرت ابراهیم?، حضرت موسی? و قوم بنی اسرائیل، اصحاب کهف و حضرت محمد] و پیروان ایشان هجرت‌هایی با نیل به رستگاری و قرب الهی بوده، که منشاء تحول اجتماعی-تمدنی برای دینداران آن ادیان را فراهم کرده است.

حقوق متقابل حکومت و مردم از جمله مواردی است که دغدغه ذهنی بسیاری از حاکمان و دولتمردان بوده است؛ اما با این وجود مشاهده آن در بُعد عملی بسیار ناچیز و محدود می‌باشد. با مراجعه به سیره و سخنان حضرت علی علیه السلام به خوبی می‌توان مصادیق عدالت را در بعد نظامی آن مورد بررسی و ارزیابی قرار داد و به نتایج قابل توجهی دست یافت. علی بن ابی طالب علیه السلام در دوره کوتاه مدت حکومت خود با خودداری از عوام فریبی به دنبال رعایت عدالت بوده است؛ زیرا آن حضرت با توجه به اصل اساسی حاکمیت اسلامی معتقد بودند که انسان‌ها برابر و مساوی آفریده شده‌اند و برتری عرب بر عجم را بر اساس کلام قرآن باطل دانستند. همچنین ایشان در تقابل با مخالفان سیاسی خود نیز هیچ گاه از عدالت سیاسی عدول نکردند و با توجه به عهدشکنی و خودداری آنان از بیعت آنان را وادار به بیعت نکردند. تبیین، ارزیابی و بازنگری سیره سیاسی-نظامی امام علی علیه السلام با تکیه بر نهج البلاغه از آن جهت می‌تواند قابل تأمل باشد که ضمن مقایسه سیره عملی ایشان با سایر زمامداران، از آن به عنوان معیار جهت جامعه امروز استفاده کنیم. نظر به اهمیت موضوع این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای می‌باشد.

ائمه شیعه به تناسب حال و مقام از راه­ های متعددی چون خطبه ­خوانی، حلق ه­های وعظ و نام ه­نگاری به انتقال مفاهیم و آموزه­ های اسلامی می ­پرداختند. تا عصر امام کاظم امکان ارتباط مستقیم و بی واسطه امامان با شیعیان تا حدی وجود داشت؛ اما با افزایش فشارهای سیاسی دستگاه خلافت بر شیعیان و ب ه­سبب پراکندگی پیروان ائمه در مناطق مختلف ارتباط حضوری و گفت­ و گوی شفاهی شیعیان با امامان جای خود را به مکاتبات و نامه ­نگاری داد. تقریبا از عصر امام کاظم به بعد نامه ­نگاری به یکی اصلی‌ترین شیوه انتقال مفاهیم و آموزه­ های دینی تبدیل شد. سؤال اصلی پژوهش این است که نامه ­های ائمه خطاب به شیعیان از دوره امام کاظم تا آغاز غیبت کبری، از چه ویژگی­ های محتوایی، ساختاری و ادبی برخوردار بوده است؟ تأمل در این متون، که در آستانه­ عصر غیبت صغری تنها ابزار مکتوب امامان برای حفظ ارتباطشان با شیعیان بوده، نشان می ­دهد که آنان از هرحیث جانب احتیاط را رعایت می­ کردند تا آسیبی به مخاطبان نرسد و از همین ­رو استفاده از آرایه ­هایی چون استعاره و کنایه در این نوشته ها معمول بوده­ است. به­ لحاظ مضمون نیز این نامه ها حاوی آموزه­ های اصیل اسلامی، خاصه مفاهیمی چون امامت عامه و امامان، غیبت امام، احکام شرعی و نکوهش غالیان بوده­است.

بنی عَناز سلسله ی بودند که در فاصله سال های 381-551 ه . ق/ 991-1017م در مرزهای بین ناحیه عراق عرب و ایران قرار داشتند. این منطقه حائل میان مرزهای اعراب و ترکان بود. تاریخ فرمانروایی خاندان بنی عناز را می توان به دو دوره تقسیم کرد. در دوره اول، این خاندان از مراکز خارجی قدرت که وجود داشت، تأثیر می گرفتند؛ شاخه ای از بویهیان در بغداد که در رأس آن عضدالدوله دیلمی و همچنین حاکم بویهی شاخه ری، که رکن الدوله بود. آنها در هنگام سقوط آل بویه، مشغول دفاع از موجودیت خود از طریق اتحادیه های گوناگون قبیله ای بودند. در قسمت غرب شاذنجان بصورت دائمی خاندان بنی عناز درگیر مسائلی با قبایل عرب بنی عُقَیل و بنی مَزیَد بودند. در نواحی شرقی نیز، مرزهای آنها از ناحیه ای از قلمرو کردهای بنی حسنویه جدا و متمایز می شدند. در دوره دوم، ظهور و رشد ترکمانان سلجوقی و قبایل ترکمن غز که همراه آنها بودند به گونه ای کامل باعث بی نظمی و آشفتگی حکومت بنی عناز شدند که در نهایت این خاندان به دست حکومت سلجوقی منقرض شد.

اصفهان در قبل و بعد از اسلام همواره نظاره گر تحولات مهم سیاسی، نظامی و اجتماعی بوده است. با حمله اعراب به ایران، شهرهای این سرزمین از جمله اصفهان از ابعاد ساختار شهری، ترکیب و بافت جمعیتی و نظام مالیاتی دچار تغییر چشم‌گیری شد. اصفهان در ابتدای عصر اسلامی، مانند بسیاری از سایر شهرهای ایران با اهمیّتی کمتر نسبت به دوره قبل به حیات شهری خود ادامه داد. گذشت زمان و آشنایی حاکمان جدید اسلامی با شهرهای ایران سبب شد که اصفهان مورد توجه و عنایت دوباره قرار گیرد و حتی جایگاه مطلوب‌تری نسبت به عصر ساسانیان پیدا کند. در این پژوهش با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای و با روش توصیفی- تحلیلی، فراز و فرودهای این شهر از اواخر دوره ساسانی تا پایان قرن دوم هجری ارزیابی می‌گردد.

سبک زندگی، شامل مجموعه ای از رفتارها و الگوهای کنش افراد بوده که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی است و از آنجا که آموزه های دینی بر شکل گیری و تثبیت باورها، ارزش ها و هنجارهای اجتماعی اثرگذارند، می توان گفت الگوهای رفتاری پذیرفته شده در یک گروه اجتماعی، به میزان زیادی متاثر از آموزه های دینی و گروه های مرجع معرفی شده از سوی دین است. نمود آشکار سبک زندگی را می توان در حوزه روابط اجتماعی جست که در این زمینه، اسلام بهترین الگوی رفتاری را سیره پیامبر گرامی اسلام(ص) و خاندان ایشان معرفی کرده است. در این راستا، رفتار و گفتار امام رضا(ع)، به دلیل شرایط خاص اجتماعی ایشان، مورد توجه نوشتار حاضر قرار گرفت. عصر امام رضا(ع) به علت قرار گرفتن در کانون زندگی ایرانیان و وجود حرم مبارکشان در ایران، مورد توجه بیشتری است و الگوگیری از سبک زندگانی ایشان به علت ارتباط روحی می تواند اثر فراوانی داشته باشد. مقاله پیش رو با استفاده از روش کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی - توصیفی به این سوال می پردازد که امام رضا(ع) در زمینه آراستگی، هم یاری، اخلاق گرایی و تعامل فرهنگی در ساحت نظری و عملی چگونه عمل کرده اند؟