جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به اهمیت روز افزون نقش جنبشهای نوین اجتماعی در عرصه جهانی و تاثیر اساسی اندیشه‌ها و رویکردهای ناشی از انقلاب اسلامی در تعیین سیاست‌های جهانی ایران، این مقاله بر این مسئله متمرکز شده­است که فمینیسم به عنوان یکی از مهمترین جنبشهای نوین اجتماعی در عرصه جهانی چه نسبتی با حضور انقلاب اسلامی در این عرصه دارد، آیا کاملا متضادند و یا زمینه­هایی برای تعامل دارند؟ در این راستا این مقاله با توجه به مبانی نظری «آلن تورن» و با روشی کیفی به مطالعه تطبیقی انقلاب اسلامی و جنبش­ فمینیسم از منظر مولفه­های جنبش­ساز آنها پرداخته است. با توجه به یافته­­های این تحقیق می­توان گفت که انقلاب اسلامی در عرصه جهانی هویت، هدف و رقیبی فراتر از جنبش­ فمینیسم دارد با این وجود انقلاب اسلامی مبتنی بر فمینیسم اسلامی یا جنبش­ زنان مسلمان دارای زمینه‌‌هایی برای همراهی با جنبش فمینیسم است لذا فمینیست­­های مسلمان می­توانند مبتنی بر هویت، هدف و رقیب خاص خود به دنبال کنشگری و خودتحقق بخشی بوده و از زمینه مشترکی که میان انقلاب اسلامی و جنبش فمینیسم برای احیای حقوق زنان و نفی سلطه وجود دارد به عنوان فرصتی برای ابراز هویت، شکل­دهی به مقاومت در برابر رقیب و پی­گیری اهداف خود در عرصه جهانی بهره­برداری نمایند.

برای بیان علت‏های ضعف و بایسته‌های رشد و شکوفایی جامعه، جریان‏های فکری متعددی در جهان اسلام شکل‌ گرفته است. دراین‏میان، «تمدن‌گرایان» در تحلیل علل عقب‏ماندگی و بیان زمینه‌ها و بایسته‌های حل این مشکلات، نگاهی تمدنی داشته، بازسازی «تمدن اسلامی» یا ایجاد «تمدن نوین اسلامی» را به‏عنوان چشم‌انداز مطلوب جهان اسلام ترسیم کرده‌اند. این مقاله بر اساس روش تحلیل اسنادی و با بهره‌گیری از ابزار فیش‌برداری از منابع، به دنبال شناخت زمینه‌های شکل‌گیری این جریان فکری و بیان بایسته‌های تحقق تمدن نوین اسلامی از منظر تمدن‌گرایان است. با توجه به یافته‌ها می‌توان گفت از منظر متفکران تمدن‌گرا، در جهت تحقق تمدن نوین اسلامی باید به دو دسته مؤلفه‌ حقیقی (سبک زندگی و شبکه روابط اجتماعیِ مبتنی بر آموزه‏های اسلامی) و مؤلفه‌ ابزاری (سامان مادی و مواردی چون نوآوری‏ها، ابزارها، نهادها، اقتدار سیاسی و بین‌المللی) توجه کرد. در این منظر، از جمله بایسته‌های اساسی تحقق تمدن نوین اسلامی عبارت‏اند از: قرآن‏محوری، علم‌گرایی، اسلامی‌سازی معرفت و جهان‌گرایی.

انقلاب اسلامی و اخوان‌المسلمین دو گفتمان مهم در عرصۀ تحولات سیاسی جهان اسلام هستند. بررسی روند روابط این دو گفتمان و تحلیل عوامل مؤثر در آن، از مسایل ضروری در بررسی تحولات جهان اسلام است. این مقاله از منظری گفتمانی و با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف به بررسی روند هم‌ارزی و تفاوت در روابط این دو گفتمان پرداخته است. بر این اساس، هرچند با توجه به نظام معنایی این دو گفتمان هردو در چارچوب گفتمان اسلام سیاسی هویت یافته و اسطوره مشابهی دارند و لذا زمینه فراوانی برای هم­ ارزی و ایجاد هویت مشترک در جهان اسلام داشته‌اند، اما نشانه‌های متفاوتی نیز در این دو گفتمان مفصل‌بندی شده که زمینه‌های ایجاد تفاوت در بین آن­ها را فراهم نموده است. از مهم‌ترین عوامل ایجاد تفاوت بین این دو گفتمان، می‌توان به مداخلات گفتمان­های مسلط جهانی و رقبای منطقه‌ای، اقدامات انقلابی رادیکال در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تفسیر متفاوت از خیزش­ های منطقة عربی و به ویژه تحولات سوریه اشاره کرد. بر این اساس، روابط انقلاب اسلامی و جنبش اخوان‌المسلمین فاقد یک روند خطی بوده و فراز و فرودهای متعددی را در تشکیل زنجیرۀ هم‌ارزی و یا تفاوت پشت سر گذاشته است.