جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از ویژگی‌های مهم علم در اندیشه اسلامی، سودمندی آن است. این ویژگی که از آیات و روایات سرچشمه می‌گیرد، همه ارکان و اجزای نهاد علم در گستره تمدن اسلامی را از خود متأثر ساخته است. تنوع محیط‌های آموزشی، آسان بودن شکل‌گیری فضای آموزش، قرار گرفتن مدارس در مراکز پرجمعیت شهر مانند بازار و در دست‌رس بودن عالمان، از جمله پیامدهای این ویژگی علم به شمار می‌رود. اهتمام عالمان دینی به نیازهای جامعه و هم‌سو قرار دادن اندوخته علمی‌شان با رفتار اجتماعی‌ در مناسبات خود با مردم و گروه نخبگان و صاحبان قدرت و یا حتی پذیرش مناصب سیاسی توسط ایشان را نیز می‌توان در همین چارچوب قرار داد. علم‌ورزی فقیهان شیعه در سده‌های هفتم و هشتم هجری در قلمرو ایران و عراق، نشان‌دهنده آن است که این فقیهان، مردم‌گرایی را در عرصه‌هایی مانند عرف‌گرایی در صدور فتوا، توجه به خواسته‌های شیعیان مناطق مختلف، توجه به خواسته‌های علمی غیرمسلمانان، ادعیه‌نگاری، و مقتل‌نگاری دنبال کرده‌اند.