جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوره پهلوی اول را از منظر مکتب چشم‌انداز، می­توان نقطه عطفی در جغرافیای تاریخی مازندران به­شمار آورد. در این دوره تغییراتی اساسی در حوزه‌های مختلف چشم­انداز جغرافیایی مازندران رخ داد. معیشت و مورفولوژی شهری دچار تحول شد، اصلاحات نوین در زمینه کشاورزی و صنعت رخ داد و زیست و معیشت روستایی نیز تا حد بسیاری متحول گشت. تحول چشم‌انداز زیست و معیشت روستایی متأثر از عوامل گوناگونی بود. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که مدرن‌سازی کشاورزی، ایجاد راه‌آهن، صنعت و خاصّه شیلات و مهاجرت از روستا به روستا که تحت تأثیر عوامل مختلف صورت گرفت از مهم‌ترین مؤلفه‌های تغییر چشم‌انداز زیست و معیشت در دوره پهلوی اول بوده است.

متون و آثار آموزشی نظامی (آداب‌الحرب‌ها)، به‌مثابه مهم‌ترین متون تخصصی نبرد تاکنون، در بررسی‌های تاریخ جنگ و خشونت جمعی در قرون میانی تاریخ اسلام چندان موردتوجه قرار نگرفته‌اند. این متون افزون بر داده‌های تخصصی مرتبط با جنگ، دربردارنده اطلاعات ارزشمندی درباره موضوعات و مسائل پیرامونی جنگ است. این منابع برای بررسی‌های تاریخی در حوزه اخلاق جنگ بسیار کارآمد و راه‌گشاست؛ آن‌چنان‌که می‌توان با غور در این دسته از میراث مکتوب اسلامی، تصویری از اخلاق جنگ و جنگاوری در تمدن اسلامی نیز به‌دست داد. در جهان امروز، دست‌کم از نیم قرن پیش به این سو پاره‌ای تلاش‌های نظری برای توجیه و توضیح چگونگی و چرایی جنگ‌ها به‌عمل آمده است. تولد نظریه‌هایی هم‌چون جنگ عادلانه از نتایج این تلاش‌هاست. در این مقاله، با تمرکز بر آداب‌الحرب‌های شناخته‌شده اسلامی ضمن معرفی نظریه جنگ عادلانه، انطباق آن با بایدها و نبایدهای اخلاقی جنگ از منظر مؤلفان این متون آموزشی نشان داده شده است. بر اساس این بررسی تاریخی به‌نظر می‌رسد جنگ عادلانه پیشینه‌ای اسلامی نیز داشته است؛ افزون بر این، در این پژوهش به جنبه‌ها و وجوه دیگری از اخلاق جنگ در این آثار مکتوب قرون میانی تاریخ اسلام (قرن دوم تا قرن نهم هجری‌قمری) پرداخته شده که در قالب توصیه‌های اخلاقی به فرماندهان و جنگ‌جویان آمده است.

حصارها و دروازه ها در قرون میانه اسلامی از اهمیت دفاعی بالایی برخوردار بودند. وجود این سازه ها، به عنوان معمول ترین شیوه دفاع غیرعامل مانعی جدی بر سر راه قوای محاصره کننده شهر بود؛ از این رو اهتمام ویژه پادشاهان و فرمانروایان را به بازسازی و تقویت این سازه های دفاعی در دوره های مختلف در پی داشت. حصارها و دروازه های قاهره، به عنوان یک پایتخت- شهر مشهور در قرون میانه اسلامی و به سبب موقعیت سوق الجیشی، شرایط ویژه جغرافیایی، تجاری و سیاسی آن، بارها تجدید بنا شد. این مطالعه، با استناد به منابع اصیل تاریخی و جغرافیایی، فرایند احداث، بازسازی، تکامل و تحول مهم ترین استحکامات دفاعی شهر قاهره (حصارها و دروازه ها) را از آغاز تاسیس تا پایان دوره صلاح الدین ایوبی به همراه کارکردهای آن ها بررسی کرده است.

گسترش فتوحات اسلامی و حضور سپاهیان مسلمان در قلمروهای جدید همواره با موانعی جدی روبرو بود. شکل‌ گیری مقاومت ‌های محلی ساکنان بومی سرزمین‌ های تازه ‌فتح ‌شده را می ‌توان از مهمترین این موانع به شمار ‌آورد. وجود این دست مقاومت ‌ها در سرزمین مغرب یکی از اصلی‌ ترین مشکلات پیش ‌روی فاتحان این سرزمین بود. از جمله آن مقاومت پایداری «کاهنه» منطقه اوراس در برابر فاتحان مسلمان است. این مقاله برآن است تا پس از بررسی بازه زمانی نه ‌ساله ‌ای (81-73 ه.ق / 700-692 م) که به شکل ‌گیری مقاومت کاهنه در برابر مسلمانان انجامید، نخست تصویر دقیقی از شخصیت وی ارائه داده، آن ‌گاه به پرسش ‌های مهمی که درباره او و ارتباطش با رویدادها و جریان ‌های سیاسی مغرب وجود دارد، پاسخ گویند و در آخر پیامدهای مقاومت و شورش او را بررسی کرده، دلایل وقفه طولانی‌ مدت فتح مغرب را در مقایسه با دیگر سرزمین ‌های مفتوحه تبیین نماید.