جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مبادی ادراکی، از عوامل بیرونی و درونی تأثیرات مثبت و منفی می‌پذیرند. بخشی از این تأثیرات باعث اعوجاج و محرومیت از معرفت و بخشی سبب ایجاد نوعی جدید از بصیرت یا تسریع در معرفت می‌شوند. هدف: هدف در این مقاله، تبیین تأثیرگذاری فضایل و رذایل به عنوان بخشی از عوامل غیر معرفتی تأثیرگذار بر معرفت بشری از منظر قرآن بود. روش: روش گردآوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای و با رویکرد پژوهش تفسیری- اخلاقی انجام شد. یافته‌ها: رذایل اخلاقی باعث دگرگونی در عقل و حسّ تشخیص آدمی و زمینه‌ساز سقوط و سبب شُبهه در اندیشه و کج‌فهمی در بینش شده و فضیلت‌مندی زمینه‌ساز ارتقای فهم و ایجاد نوعی بصیرت می‌شود که وسعت دید را زیاد می‌گرداند. نتیجه‌گیری: اثرمندی مستقیم عوامل غیر معرفتی، نظیر ملکات اخلاقی و نیز عنایات ویژة الهی با زمینه‌سازی اختیاری خود انسان در کیفیت و میزان معرفت با تکیه بر ادلّة قرآنی و روایی اثبات شده است.

ادراک آدمی که مبادی متعدّدی دارد، از عوامل بیرونی و درونی تأثیر می‌پذیرد. بخشی از این تأثیرات، باعث اعوجاج در معرفت و بخشی دیگر سببِ تسریع و یا باعث ایجاد نوعی جدید از معرفت و بصیرت می‌شوند. از منظر آیات و روایات و از نگاهِ حکما و علمای اخلاق، فضایل و رذایل، بخشی از عوامل تأثیرگذار بر معرفت بشری به حساب می‌آیند. این اثرگذاری گاهی در مقام روی‌آوری و میل به کسب معرفت یا تسریع در فهم یا ایجاد برخی از ادراکات اشراقی به سبب فضیلت‌مندی و زمانی نیز در اعوجاج یا محرومیت از انواعی از ادراکات به سبب رذیلت مندی قابل اثبات است که البتّه میزان این تأثیرگذاری‌ها و شدّت و ضعف آن در ادراکات مختلف متفاوت می‌باشد. مسئله‌ای که در این مقاله می‌کوشیم به پاسخ آن دست یابیم آن است که این اثرگذاری را چگونه می‌توان با روش عقلی تحلیل و بررسی کرد. به گمان نویسندگان مقاله، می‌توان از طریق «تحلیل مبانی انسان‌شناختی اخلاق فلسفی»، «لزوم سنخیت بین علّت و معلول»، «وجود ارتباط بین عواطف و معرفت» و بالأخره «عاملیت فضایل و رذایل برای نورانیت و ظُلمانیت نفس»، تبیینی عقلانی از تأثیر فضایل و رذایل بر معرفت بشری را با روش تحلیلی ارائه داد.

از آنجایی که دغدغه بشر در طول اعصار دستیابی به اصیل‌ترین و ناب‌ترین معارف بوده است تا بتواند تیشه بر ریشه همه جهالت‌ها بزند و خود را از بند اسارت جهالت برهاند. این پایان‌نامه بر آن است تا بتواند راهی را برای دستیابی بشر به ادراکاتی مصون از خطا معرفی نماید. از آنجایی که در روایات معصومین? و آیات قرآن کریم در مورد تأثیر فضایل و رذایل اخلاقی بر شناخت و ادراک، اشاراتی به صورت مستقیم وغیر مستقیم وارد شده است این تحقیق بر آن است که این نقش و تأثیرگذاری را در این پژوهش بررسی نماید.برخی قائلند که گناه حجابی بر دیدگان انسان ایجاد می‌کند که مانع از دید صحیح می‌شود و یااصلاً دیده را کور کرده و آدمی را از دیدن بسیاری از حقایق بازمی‌دارد. آیا این ادّعا صحیح می‌باشد؟آیا گناه می‌تواند در نوع نگاه و نگرش انسان و بالطبع ادراک آدمی اثر بگذارد؟آیا آدمی می‌تواند با رعایت تقوا به مدارجی دست یابد که دیگران از آن محرومند؟بر فرض جواب مثبت به این تأثیرگذاری، آیا می‌توان دیگران را هم نسبت به این تأثیرگذاری متقاعد نمود؟ یا دست کم به تأمّلی جدی در این مسئله وادار کرد؟آیا در بررسی علل و عوامل اُفت تحصیلی دانشجویان و طلاب و محصّلین می‌توان عواملی همچون، گناه و یا رذایل اخلاقی را به عنوان یکی از فاکتوری‌های تأثیرگذار در این امر به حساب آورد؟آنچه که از آیات و روایات استفاده می‌شود این است که نافرمانی از خداوند و گناه که حرکت در خلاف مسیر کلّ نظام هستی می‌باشد باعث دگرگونی در عقل و خرد و حسّ تشخیص آدمی می‌گردد. در حقیقت دگرگونی و ناموزونی حسّ تشخیص و ادراک آدمی، معلول بیماری خاصّی است که همانند بیماری‌های جسمی بر مزاج و یا روح انسان مسلّط می‌گردد.گرایش به گناه، نوعی بیماری روانی محسوب می‌شود که در روح آدمی اثر منفی گذاشته و باعث دگرگونی در نحوه اندیشه او و اعوجاج در دستگاه ادراک می‌گردد. از منظر قرآن و روایات در اثر تکرار گناه آدمی به حالت خاصی می‌رسد که دیگر زشتی‌ها را نمی‌بیند و آن را امری طبیعی قلمداد می‌کند و آرام و آرام فاعل گناه خود به شکل گناه درمی‌آید. و بر اثر آن بر قلب و گوش او مهر می‌خورد و پرده‌ای در برابر دیدگانش آویخته می‌گردد و از فهمیدن حقایق و شنیدن نصایح، محروم می‌ماند. ?خَتَمَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَ عَلى سَمْعِهِمْ وَ عَلى أَبْصارِهِمْ غِشاوَهٌ...? .با انجام رذایل، زمینه سقوط آدمی فراهم گشته و در اندیشه او شبهه و زمینه کج‌فهمی و اعوجاج در بینش ایجاد می‌شود. و بر عکس؛ با فضیلت‌مندی زمینه ارتقاء فهم و ایجاد بصیرت فراهم گشته و وسعت دید او زیاد می‌گردد.