جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«مدرنیسم» به‌مثابه محصول معرفتی فرهنگ غرب، با اصالت‌بخشی به زندگی دنیوی و این جهانی، ابعاد قدسی هستی را انکار نموده، زبان به انکار اصول و بنیان‌های ثابت معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی گشوده است. این مکتب تلاش می‌کند با طرح و ترویج اصول و مبانی خودساخته در سه محور معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی به تبیین و تفسیر جهان و انسان بپردازد. در این میان، از آن‌جا که مبانی معرفت‌شناختی مدرنیسم پایه معرفتی مبانی هستی‌شناختی و انسان‌شناختی آن‌را تشکیل می‌دهد، جستار حاضر با روش توصیفی تحلیلی به ارزیابی این مبانی در اندیشه محمد عبده در تفسیر المنار و علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌پردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که محمد عبده به دلیل داشتن مواضع اصلاح‌طلبانه‌ در مقابل فرهنگ غرب، تمایلات خرد­گرایی و علم­گرایی از خود نشان داده است، این در حالی است که علامه طباطبایی ضمن جامعیت و تخصص در دانش‌های عقلی و نقلی، با دقت و عمق به ارزیابی مبانی معرفت‌شناختی مدرنیسم پرداخته است.

یکی از مباحث مهم در حوزه خداشناسی بررسی و شناخت جایگاه اسماء الهی است .این موضوع همواره از منظر بسیاری از فیلسوفان و متکلمان مسلمان و غیر مسلمان مورد کنکاش و تحقیق واقع شده است. در میان مسلمانان، بعضی از فرق و مذاهب وجود دارند که در این مسأله دیدگاه های متعددی ارائه نمودند. در این امر باید دانست دسته ای از صفات الهی وجود دارد که به آن ها «صفات خبری» گفته می شود مانند اتصاف باریتعالی به لوازم جسم نظیر وجه، ید، ساق، نسیان، معیت با عباد، استواء بر عرش، نزول بر آسمان دنیا و... . از آنجا که این صفات موهِم تشبیه و تجسیم هستند هر گروه از متکلمین و فلاسفه واندیشمندان با نیت تنزیه باری تعالی، به شکلی متفاوت به تبیین و توجیه صفات پرداخته اند. اهلِ تفویضِ معانی صفات، ضمن اثبات اصل صفات خبری، معانی آن را فراتر از فهم انسان دانسته و به خدا واگذار کردند. وهابیون با تاکید بر ظواهر صفات و مخالفت با تاویل ، در ورطه تشبیه و تجسیم فرو رفتند. پیروان نظریه اثبات بلا کیف پس از اثبات صفات خبری، برای گریز از اتهام تشبیه ، قید بلا کیف را ضمیمه صفات نمودند. معطلّه با استناد به این که صفت از توابع موصوف است و وجودش نشان دهنده ترکیب موصوف با صفت می باشد، گفته اند چون حضرت حق مرکب نیست پس صفتی ندارد و به نظریه «تعطیل» روی آورده اند. امامیه با اعتماد به عقل و راهنمایی معصومین (ع) معانی ظاهری صفات را تاویل می‌کنند. دیدگاه نفی صفات نیز با توجه به تباین بین خالق و مخلوق، صفات کمالی خداوند را مشترک لفظی دانسته و به سلب نقیض آنها می‌پردازد. از آن جا که هرصفتی با موصوف خود معنا می‌دهد ناگزیر وقتی از صفات الهی صحبت میکنیم باید از موصوف که همان «ذات» خداوندی است نیز سخن بگوییم؛ بنابراین بحث رابطه ذات و صفات الهی نیز مطرح می شود که شامل نظریات زیادت، نیابت و عینیت صفات با ذات می باشد. شیعیان و معتزله دیدگاه عینیت ذات با صفات و اشاعره دیدگاه زیادت را پذیرفتند. در اهمیت و ضرورت این مسئله باید دانست که نظر به آن که آشنایی با ذات الهی از طریق أسماء و صفات الهی می باشد و عدم شناخت درست أسماء و صفات الهی باعث عدم درک و فهم درست نسبت به ذات الهی می شود لذا این پژوهش بر آن است تا ضمن تبیین برخی دیدگاه ها در مورد این موضوع ، به روش توصیفی تحلیلی به جایگاه أسماء و صفات الهی از منظر قرآن کریم و روایات بپردازد.

فریدریش نیچه، فیلسوف آلمانی، بر اساس فلسفه نیهیلیستی با هدف تبیین جایگاه انسان، در انتقاد به رویکردهای پیشین نسبت به انسان و در پی آن، ظلم­هایی که مدرنیته و مانند آن به جایگاه انسان وارد کردند، نظامی را ارائه داد که در نتیجه آن، ابرمردی متولد گردید که حاصل اعتقاد به آن، مرگ خداوند بود. مکتب فکری نیچه، همچون سایر مکاتب بشری و الحادی، با موجی از مخالفت‌ها و انتقادات روبرو شد که سرانجام، در عین محکومیت و مواجه­شدن با اشکالات فراوان، همچنان به‌عنوان اصلی­ترین راهبرد نظام سلطه و سرمایه‌داری مدرنیته غرب قرار دارد. این مقاله، با روش کتابخانه­ای و رویکرد توصیفی تحلیلی و انتقادی، تلاش می­کند این نظریه را با تکیه بر آراء قرآنی آیت­الله عبدالله جوادی آملی نقد کند. این تئوری با اصول و مبانی‌ مختلفی همچون: اصل تنازع بقاء و طرفداری از مکتب قدرت، نسبیت­گرایی، بنیادگریزی و مادی­گرایی و ترجیح تن بر روان، در مقابل اندیشه­های قرآنی و عقلانی است که بر عزتمندی، خلافت، کرامت و جایگاه ملکوتی انسان و هدفمندی هستی تأکید دارد. پایبندی به اصول و بنیادها، تلقی نادرست از اخلاق و نسبی­دانستن مفاهیم اخلاقی، فهم نادرست نسبت به انسان، خلقت و اهداف آن و جایگاه او در عالم هستی، از جمله چالش­های این نظریه به‌شمار می‌روند. نظریه ابرمرد، تناقضی درونی و بزرگ دارد که آن را از درجه اعتبار ساقط می­سازد.

یکی از نکات برجسته و قابل تأمل در امر اعجاز به نحو عام توجه به ویژگی‌های آن بوده که آن را از بقیه امور خارق العاده مانند سحر تمییز داده و برتری اعجاز را ثابت می‌نماید. در این مهم، هرچند می‌توان اذعان نمود تمام فرق اسلامی و حتی اندیشمندان غرب نیز معتقدند که معجزات انبیا، خارق عادت است اما اینکه این خارق عادت بودن به معنی نقض قانون علیت بوده و یا در راستای آن تحقق می‌یابد سخنان متفاوتی بیان داشتند. این مقاله تلاش دارد تا به روش تحلیلی- توصیفی، ضمن تبیین برخی از مهم‌ترین شرائط اعجاز، به مواردی همچون بررسی رابطه میان عادت و طبیعت با اعجاز، رابطه اعجاز با قانون علیت، طفره ناپذیر بودن اعجاز، تبیین فاعل اعجاز و تعمیم تحدی در تمام اعجاز انبیا در پرتو اندیشه‌های قرآنی آیت الله جوادی آملی بپردازد. در این راستا اعجاز انبیا در پرتو ارتباط با علل غیبیه‌ای شکل می‌گیرد که خود حاکی از عجز دیگران است.

در نگرش جهان بینی الهی، عالم و آدم هدفمند بوده و در مسیر خاصی در حرکت می‌باشند. اساس خلقت بر رسیدن به لقاء الهی بوده و برای رسیدن به آن برنامه‌های مشخصی تبیین گشته است. در همین امر، نقش ایمان به وعده‌های الهی در هدفمندی و جهت دهی شاکله بینش و روش زندگی انسان، از جمله مسائل مهمی است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. در اهمیت و ضرورت این مهم، باید اذعان نمود، بعداز علم به هدفمندی زندگی، داشتن انگیزه درست و امید به زندگی می‌تواند نقش بسزایی در حیات انسان ایفا نماید. ایمان به وعده‌های الهی، نقش راهبردی مهمی در حیات انسان دارد که در قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام به آن اشاره شده است. در این تحقیق، ضمن تعریف هدفمندی خلقت، ابتدا به برخی از اهداف مهم خلقت انسان از جمله عبادت، بهره مندی از رحمت الهی و اقتضای فیاضیت الهی، و سپس نگاه قرآن کریم به وعده‌های الهی و نقش ایمان و اثربخشی مهم آن‌ها در حیات دنیوی و اخروی انسان، به روش توصیفی- تحلیلی پرداخته شده است.

زرتشت فردی است که در مورد او و سخنانش، همواره مباحث متعددی شکل گرفته است. برخی اصل وجودش را رد کرده و برخی او را یک مصلح اجتماعی، و عده‌ای درحد یک متنبی، و در آخر بعضی او را پیامبر‌ ایران زمین دانستند. نظر به آنکه برخی در تلاش‌اند تا با برجسته نشان دادن چهرۀ زرتشت، در جهت تضعیف دیگر ادیان الهی بخصوص دین اسلام قدم بردارند؛ ‌این تحقیق تلاش کرده تا ضمن بیان برخی اقوال در ‌این راستا و مشکل اثبات نبوت زرتشت، به وجود ‌اندیشه‌ها و برخی اعتقادات زرتشت درمیان مردم، و بخصوص درمیان برخی حکومت‌های ‌ایران باستان با نگاه توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع و اسناد معتبر علمی به نقد و بررسی آن مواضع اساسی و مدنظر بپردازد. با توجه به مبهم بودن تاریخ تولد زرتشت و همچنین بررسی متون تاریخی در مورد ایشان، با قطعیت نمی‌توان زرتشت را پیامبر دانست. به تعبير ديگر، آيين مجوس، پيامبرى غير از زردشت و كتابى غير از اوستا داشته و دو آيين مجوس و زرتشت مترادف هم نيستند.