جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مبحث «ولیّ» به عنوان یکی از مهمترین ارکان حوزه عرفان و تصوف، همواره مورد توجه ارباب اهل قلم عرفان بوده و در اکثریت قریب به اتفاق منابعى که درباره عرفان و تصوف به رشته تحریر درآمده­اند، بخشى به مبحث ولىّ و موضوعات و مفاهیم مربوط به آن، اختصاص یافته است. در کتاب ارزشمند فیه مافیه نیز که مجموعه تقریرات مولانا و در حکم مجموعه­اى غنى از آراء و آداب عارفانه و صوفیانه است، با مبحث ولىّ به عنوان یکى از مهمترین موضوعات کتاب روبرو مى­شویم. دیدگاه مولانا نسبت به اولیا در فیه مافیه را مى­توان در پنج مورد خلاصه کرد که عبارتند از:1. خداوند و اولیا,2. مصلحت وجود و حضور اولیا, 3.صفات و ویژگیهاى اولیا, 4.خلایق و اولیا, 5. مریدان و اولیا .هر چند فیه مافیه ، به سبب سبک آن یعنى »مجلس­گویى»، از پیچیدگیها و ظرافتهاى شاعرانه مثنوى خالى است ول ی وجود همین سبک، سبب بیان مطالب و موضوعات آن، به زبانی ساده­تر و همه­ فهم­تر است. حضرت مولانا جلال­الدین بلخی، با استناد به آیات قرآن و احادیث قدسى و نبوی، امثال سائره فارسی و عربی، تشبیه­ها و تمثیلها، سرگذشتنامه­هاى مشایخ و حکایات مربوط به اولیا و گفته­های آنان، همچنین اشعار فارسی و عربی به شرح و بیان دیدگاههای خود درباره اولیا پرداخته است. پژوهش حاضر به بررسی موارد یاد شده و موضوعات دیگر مربوط بدانها می­پردازد.

کتاب لمعات، شاهکار منثور شیخ فخرالدین عراقی، از ارزشمندترین آثار حوزة عرفان و ادبیات ایران است که از همان آغاز راهیابی به مجالس درس و خانقاه ها، شرح و تفسیر آن، به منظور درک مفاهیم عمیق عرفانی کتاب ضروری می نمود. تاکنون شروح متعددی بر لمعات نوشته شده و به چاپ رسیده است. امام شرح کهن و زیبای اَللَّمَحاتُ فی شَرحِ اللَّمَعاتِ ، از شیخ یار علی شیرازی، عارف قرون هشتم و نهم ه ، اثری است که با وجود ویژگیهای منحصر به فرد آن، به ویژه از جنبة محتوایی، همچنان ناشناخته مانده است. این کتاب، علاوه بر نثر پخته، با شیوه ای روشمند، خواننده را گام به گام، در راه آشنایی با مفاهیم عمیق عرفانی لمعات به پیش می برد و استشهادهای زیبای منظوم و منثور موجود در آن، به پارسی یا عربی، ضمن آشنا کردن خواننده با مباحث کتاب، از دشواری و دیریابی مفاهیم فلسفی عرفانی آن می کاهد. استفاده از استشهادات یاد شده توسط مولف لمحات، نه فقط خواننده را در درک هر چه بهتر مطالب لمعات یاری می کند، بلکه دالّ بر امعان نظر و اشراف شیخ یار علی بر آراء و اندیشه های عرفانی، به ویژه فلسفة عرفانی ابن عربی است. نگارندة پایان نامه، با تصحیح نسخ خطی لمحات به «شیوة توأم تصحیح» و نیز با افزودن مقدمه به منظور آشنایی بیشتر خواننده با لمعات و شروح آن به ویژه لمحات و احوال و آراء مولف آن و هچنین افزودن تعلیقاتی به انتهای رسالة حاضر، به قصد تفهیم بهتر مطالب کتاب به مخاطبان آن، سعی کرده است تا قدمی در راه احیای متن کهن، عرفانی، نفیس، و زیبای فراموش شده ای بردارد.

از دوران بسیار کهن حیات بشر، آدمی به واسطه بسیاری از هم سانی های «زن» با «طبیعت» و «محیط زیست» طبیعی اطرافش، وجود زن را به منزله مظهری مقدس گرامی می داشت و می پرستید. این هم سانی ها، نه فقط در اسطوره های مربوط به تولد آدمی و اسطوره های مربوط به تغذیه و تداوم حیات، بلکه حتی در اسطوره های مرگ نیز خود را می نمایاند. بدیهی است که این مفاهیم بنیادین اسطوره ای، ناخودآگاهانه زنان را به طبیعت نزدیک تر می کرد؛ گویی زمین خواهری است که باید به عشق تمام مراقبتش کرد و نگاه دارش بود. این دیدگاه، در بسیاری از آیین های کهن و معاصر، که زنان در انجام و اجرای آن ها نقش اصلی بر عهده دارند و نیز در بسیاری از آیین های رازآموزانه دیده می شود. چنین دیدگاهی، به رغم تمامی تغییراتی که در جنبه ها و حوزه های گوناگون حیات بشر طی ادوار گوناگون تاکنون روی داده، همچنان پابرجا مانده است؛ تا جایی که امروزه، حس عمیق مسوولیت زنان به محیط زیست را در قالب ها و به صورت های گوناگون- از تشکل های مردم- نهاد ملی و بین المللی تا فعالیت های زنان مستقل و وب سایت های بین المللی مشهور تا همایش های جهانی می توان یافت. پژوهش حاضر، عمدتا به بررسی روند ارتباط اسطوره ای زنان با محیط زیست، و نقش زنان به منزله به میراث گذارندگان میراث معنوی محیط زیست برای نسل های آینده و شیوه حفظ و انتقال این میراث، به شیوه ها و روش هایی که بدان ها اشاره شد می پردازد.

در این مقاله، یکی از مقولات نظری هنر و ادبیات با نام «گروتسک» (grotesque) از جهاتی بررسی می شود. گروتسک به مثابه نوعی نگاه به دنیا، انسان، و رفتارهای آدمیان از دیرباز در میان آثار ادبی- هنری دنیا نمونه هایی دارد. در قرن های پیشین توجه بسیار اندکی به این مقوله شده است، اما در قرن اخیر نظریه پردازان نام داری چون میخائیل باختین (M.Bakhtin) به طور گسترده ای به آن پرداخته اند. در این مقاله علاوه بر بررسی نگاه منتقدان به مقوله گروتسک، تعاریف و توضیحات نظری پیرامون گروتسک کاویده شده و نیز به دو رویکرد اصلی، که در مورد این مقوله ادبی- هنری مطرح است، نگاهی شده است. این دو رویکرد عبارت اند از: 1. رویکردی که بر جنبه طنز و کارناوالی تاکید دارد؛ 2. رویکردی که جنبه های هراس آمیز آن را می بیند. سپس عناصر، اهداف، و کارکردهای گروتسک، به ویژه بر اساس نگاه فیلیپ تامسون (Ph.Thomson)، بررسی شده است. بخش پایانی مقاله بررسی تعدادی از داستان های کوتاه شهریار مندنی پور، نویسنده معاصر، است که خصلت ها یا عناصر گروتسک موجود در داستان های او از چند جنبه بررسی شده است.