جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ملاصدرا در حکمت متعالیه، «حقیقت» در آرمان‌گرایی را با «حقایق» در واقع‌گرایی، در کنار هم میداند؛ به این معنی که حقایق، همان حقیقتند که در پردۀ مراتب، خود را نمایان ساخته است. سفرهای چهارگانه نزد عرفا، راهی برای تعالی عرفانی است که سالک طی مراتب میکند. این سفر از فطرت آغاز میشود؛ فطرت نیز مراتبی دارد که نازلترین مرتبۀ آن، طبیعت است. پس این سفر، یا بعبارتی این یادگیری، از طبیعت آغاز میشود و با طی سلسله مراتب، کامل میگردد. مراتب یادگیری، مرتبۀ نظر و عمل را توأمان دربرمیگیرد. روش‌شناسی ملاصدرا در فلسفه‌اش، مبتنی بر سخن وحی، برهان عقل و مشاهدۀ قلب است، به این معنی که هر سه منظر، باید راستی، واقعیت و حقیقت یک یافته را ادراک و تأیید کنند. پژوهش پیش‌رو با تکیه بر حکمت متعالیه در ابعاد فلسفی و با روش برهانی، به تعریف، خاستگاه و اهداف پرورش سرشت‌گرایانه پرداخته و در موضوع، هدف و شیوه، از روش فراترکیب بهره میبرد تا مراتب یادگیری سرشت‌گرایی را که مبتنی بر فطرت انسان است، عرضه و معرفی نماید. هدف این پژوهش، معرفی الگوی مفهومی تربیتی و یادگیری است و ابتناء فلسفی آن، لزوماً محدود به یکی از مکاتب و آراء فلسفی نیست.

این پژوهش با راهبرد مطالعه کتابخانهای و با روش توصیفی- تحلیلی با نظر به تحلیل فرارونده جهت دست‌یابی مقدمات لازم برای تدوین الگوی تربیت فضیلت‌مندانه بر مبنای سند تحول بنیادین انجام شده است. با بررسی سیر تحول فضیلت‌گرایی در بستر تاریخ، موضوع اصلی تربیت انسان فضیلت‌مند را بررسی و با انسان مطلوب سند تحول بنیادین مطابقت داده شد. پس از کدگذاری و مقوله‌بندی و تحلیل محتوا، توانسته الگوی فضیلت را مبتنی بر مبانی تربیت فضیلت‌مندانه از جمله فطرت به شناخت و باور فضیلت، کرامت ذاتی و اکتسابی به عنوان جنبه ای از کوشش اختیاری جهت تزکیه و تحصیل معرفت و هستی‌یابی، اراده و میل برای انجام فعل فضیلت‌مندان بنیاد نهاد. از همین رو الگوی پیشنهادی بر مبنایی تدوین شده است تا متربی در مسیر شدن تکاملی خود، ابتدا به شناخت فضیلت و باور به آن برسد و به دریافت درستی از وجود خود نائل شود، سپس شوقی درونی به آن پیدا کند و اشتداد شوق، میل او را به صورت ارادی به انجام عمل فضیلت‌مندانه در عالم بیرون سوق دهد.

بحث پیرامون مساله اراده و نقش آن در حیات بشر، قدمتی طولانی دارد. در حوزه تمدنی اسلام، ریشه‌های این بحث به نیمه اول قرن اولیه و تقابل اشاعره و معتزله باز می‌گردد. این مقاله که با روش کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی به مفهوم‌شناسی تطبیقی مساله اراده و اختیار در حوزه تعلیم و تربیت پرداخته است، تلاش می‌کند تا با تکیه بر الگوی «انسان مشکّک»، استنتاجی تازه در باب انسان‌شناسی و مسأله اراده داشته باشد. در این مدل تطبیقی که از متن قرآن، متون عرفانی و فلسفه صدرایی استنتاج شده است، انسان در عین آنکه یک «مفهوم متواطی» است، «موجودی مشکّک» است که مراتب بی‌نهایتی از وجود را مترتب است. از یک منظر می‌توان مراتب وجودی انسان را در چهار سطح مادی، مثالی، عقلی و الهی طبقه‌بندی نمود. از آنجا که در حکمت صدرایی، وجود، مساوق با علم و اراده است، اراده انسان نیز مشکّک است. هر مرتبه از وجود مشکّک انسان نسبت به مرتبه پیشین خود دارای اراده‌ای شدیدتر و بیشتر و نسبت به مرتبه بعدی، دارای اراده‌ای ضعیف‌تر است. اگر انسان موجودی مشکّک باشد و مراتب آگاهی و اختیار او نیز بر همین اساس، مشکّک و ذومراتب باشد، طبیعتا دیگر نمی‌توان از یک نظام و روش تعلیم و تربیت واحد برای پرورش همه این مراتب سخن گفت. هر لایه از آگاهی انسان و هر سطح از اراده او، نیازمند روش و نظام تربیتی خاص خود است.

پژوهش حاضر با هدف کشف مبانی معرفت‎شناختی الگوی تدریس بدیعه‎پردازی صورت گرفته است.راهبرد پژوهش حاضر کیفی و روش آن توصیفی- تحلیلی و رویکرد آن واکاوی اسناد بوده است. داده‎های پژوهش با ابزار فیش‌برداری فراهم و با استفاده از تکنیک تحلیل متن مورد تحلیل قرار گرفته‎ است. یافته‌های پژوهش در تحلیل عناصر آموزشی (معلم، شاگرد، تدریس و برنامه درسی) حاکی از آن است که معلم در این الگو نقش روشنفکر، دگرگون‌ساز و پرسشگر را ایفا کرده و شاگرد ضمن مشارکت و محتوی‌سازی و لذت‌بردن از محتوای در حال ساخت دانش و هویت خویش بوده است. تدریس در این الگو به روش حل مسئله پرسش و پاسخ، قیاس و استعاره صورت گرفته است و برنامه درسی به صورت فرایندمدار و انعطاف‌پذیر بوده است. نتایج تحلیل معرفت‌شناختی الگوی تدریس بدیعه‌پردازی نشان داد معرفت در این الگو به صورت سلسله‌مراتبی، نسبی و ذهنی بوده و نوع معرفت در الگوی حاضر به صورت معرفت تجربی، عقلانی و بخشی هم معرفت شهودی بوده است؛ نیز مکاتب فلسفی زیربنایی الگوی بدیعه‌پردازی شامل مکاتب پراگماتیسم، طبیعت گرایی، اگزیستانسیالیسم و پست مدرنیسم بوده است.

امروزه با گسترش قابلیتهای فضای مجازی و شبکه‌یی در کشورمان و جذابیت و گرایش به این فضا برای کودکان، لزوم بکارگیری فرصتهایی که این پدیده در پرورش کودکان میتواند در اختیار ما قرار دهد، بیش از پیش احساس شده است و در کنار آن ترس و بیم از تخریب مبانی اخلاقی و اجتماعی و نداشتن امنیت روانی و فرهنگی ناشی از اطلاعات آلوده و مخرب از طریق فضای مجازی با توجه به پایین بودن سواد سایبری بسیاری از خانواده‌ها و عدم امکان نظارت آنان بر کودکان، واکنشی منطقی است. این پژوهش با هدف بررسی فرصتها و تهدیدهای فضای مجازی در رشد هوش، خلاقیت، عواطف، منطق و تفکر و مهارتهای زندگی کودکان انجام شده و پژوهشی اسنادی ـ تحلیلی است که برای انجام آن از تحلیل کیفی و سندکاوی استفاده شده است. بدین‌منظور، اسناد و مطالعات انجام شده در این رابطه مورد بررسی قرار گرفته و عمدتا بصورت کیفی، تحلیل و نقد شده است. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان میدهد که میتوان با شناخت و استفاده از فضای مجازی بر تهدیدهای آن غلبه کرده و موجب رشد و پرورش کودکی بصیرت‌گرا گردید. بگونه‌یی که با طراحی یک الگوی منطقی در آموزش ـ با استفاده از اصول و راهکارهای ارائه شده‌ـ کودک به بصیرت درونی دست مییابد که در سه حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری تجلی پیدا میکند و این همان بصیرتی است که او را در مقابل تهدیدهای فضای مجازی حفظ مینماید

اين پژوهش در پي تحليل تربيتي حرکت جوهري، به‌عنوان يکي از ابتکارات ملاصدراست. بدين منظور، نخست اصل حرکت در منظومة فکري و فلسفي ملاصدرا، به‌گونه‌اي‌ اجمالي تبيين، سپس در راستاي رويکرد امتداد اجتماعي فلسفه، به استنباط و استنتاج تربيتي از آن پرداخته شده است. ملاصدرا، با طرح نظريۀ حرکت جوهري معتقد است که جهان مادي و طبيعت با تمام ذات خويش پيوسته در حال تکاپو و شدن است و از قوه به‌سوي فعل با رويکردي تشکيکي و اشتدادي در حرکت است و روي به‌سوي کمال و بقا دارد. پيوند ميان حرکت و تربيت، از سنخ ابتناي تشريع و اعتبار بر تکوين، و تعميق تربيت با محوريت گوهر وجود متناظر با حرکت است. رهاورد ارتباط ميان اين دو، مؤلفه‌ها و اصولي همچون تحول و تکامل، تدريج و تداوم، نظام‌مندي و تناسب خواهد بود. اين الگوي تربيت، واجد عناصري همچون پويايي، پيوستگي، امتداد و عمق است که نتيجة حرکت و فعاليت مربي و متربي در يک رابطة تعاملي است. براين‌اساس، تربيت حرکتي تراکمي است که داراي حقيقتي رشددهنده در همة ابعاد وجودي انسان از بعد جسماني تا روحاني است.

خداوند در آیات بسیاری عوامل و موانع معرفت را معرفی کرده و نتایج به کارگیری یا فروگذاری آن را در قلمرو تربیت به انسان­ها یادآوری کرده است. به کارگیری عوامل ادراکی، نفسانی و عملی در حوزۀ معرفت، انسان را به سعادت رهنمون می‌کند و به کارگیری موانع و آفت­های معرفتی به بروز بحران در عرصۀ معرفت منجر می­شود. در عصر حاضر با ظهور مکاتب فکری مختلف، علاوه بر تردید در اصل فایده­مندی دین، شناخت در معنای کلی آن نیز دچار بحران شده است. نتیجۀ بروز بحران، سردرگمی انسان معاصر و از دست رفتن معنای زندگی است. این مقاله با روش تحلیلی، بحران معرفت را از منظر رابطۀ آن با دین بررسی می­کند و با دلایل متقن و مستخرج از قرآن نشان می­دهد که «یقین» مفهومی کلیدی برای رفع بحران معرفت است و تنها در سایۀ برخورداری از آن می­توان راهکارها و استلزامات تربیتی متناسب با تربیت دینی را ارائه داد.

پژوهش حاضر به « مطالعه و تحلیل ماهیت معرفت شناسی،اصول،حدود،انواع ومنابع معرفت » می¬پردازد. هدف این پژوهش نظری،کاربردی وباروش توصیفی، تحلیلی انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی ازآن است که علم ومعرفت بااستفاده ازمنابع مختلف چون طبیعت ،عقل ،وحی و...به دست می آیدوعدم دست یابی به این معارف سبب محرومیت برای نیل به هدف نهایی است. واز آن جایی که به شیوه¬های مختلفی می توان به ایجاد معرفت در فراگیران پرداخت معلمان باید با استفاده از این گونه مطالعات فلسفی ، تربیتی بهترین راه کسب معرفت را مورد توجه قرار دهند..چراکه، معرفت ممکن ،فقط وقتی یافت می شود که معرفت فراهم آمده توسط تجربه، مسبوق به معرفت ذات شئی باشد و در این راه آنچه که مهم است اینست که هدف در تعلیم و تربیت باید با شناخت همراه باشد.پس نگاه انسان شناسانه اگزیستانسیالیسم ، ریشه کسب شناخت و معرفت را در خود انسان جستجو می کند، بنابراین در مدارس باید آزادی عمل بیشتری به دانش آموز داده شود تا با انتخاب¬گری و با توجه به نیازها و حالات روان شناختی خود، به کسب و جستجوی دانش ومعرفت بپردازد.