جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گاهان به عنوان بنیان و شیرازه دین زردشتی و به دلیل انتساب به زردشت، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین متن اوستا از یک سو، و عقیده انتخاب میان خیر و شر به عنوان مهم‌ترین مسئله دین یادشده از سوی دیگر، دو محوری است که این مقاله بر اساس آنها در صدد است با کنکاش در آثار محققان مطرح در زمینه تبیین خاستگاه شر بر اساس گاهان و دسته‌بندی و تحلیل آنها راه‌حل پیشنهادی خود را عرضه کند؛ راه‌حلی که متکی بر دوباره‌خوانی و تأمل بر یسن‌های گاهانی و دارای دو ساحت است: اول ساحتی که مربوط به خود گاهان است و آن اینکه گاهان را متنی کلامی ندانیم، بلکه بپذیریم که متنی با ماهیتی اخلاقی است، حال آنکه محققان، آن را متنی کلامی دانسته‌اند. دوم ساحتی که مربوط به تجدید نظر در ماهیت شر در دین زردشتی است، به این معنا که به جای پذیرفتن ماهیت وجودی برای شر، برای آن ماهیت عدمی قائل شویم، در حالی که در آثار و نوشته‌های مربوط به شر و مبدأ آن، اصرار بر ماهیت وجودی کاملاً آشکار است.

مسئلة شر و حل آن، یکی از مسائلی است که بشر از قدیم‌الایام با آن درگیر بوده‌ است. کتاب شکند‌گمانیک‌‌وزار نوشتة مردان‌‌فرخ، از نوادر کتاب‌های کلامی زردشتی است که نویسندة آن معتقد است دین منتخب او راه‌حل منطقی مسئلة شر است و به همین دلیل ناقض توحید. نوشتار حاضر به تلازمی که مردان‌فرخ به آن اشاره کرده است و نیز اصل عدالت که از مهم‌ترین ارکان و دغدغه‌های مکتب معتزلی است، می‌پردازد و با تبیین اِشکال مردان‌فرخ و تحلیل مؤلفه‌های توحید، تلازم مذکور را نفی می‌کند؛ همچنين بیان مي‌دارد که با تکیه بر راه‌حلِ معتزلیِ شر، اصولاً صدور شر از ایزد محال، و وجود حوادث و موجودات نا‌خوشایند، بنا به حکمت و مصلحت خداوند، صلاح بندگان و لطف به آنهاست. او در حوزة شرور انسانی و عدم انتساب آنها به خداوند بنا بر قرائت معتزلی، مسئلة عدالت خداوند را مطرح می‌کند که ضمن قبول آن از سوی این مقاله، با ارائة راهکار جدیدی راه‌‌حل معتزلی رد و پاسخی در‌خور به آن داده می‌شود.