جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خدای متعال در قرآن کریم، صفات عقلانی و نفسانی انسان را تبیین کرده است. یکی از این اوصاف صفت «هلوع» است که در آیۀ 19 سورۀ معارج به آن اشاره شده است. «هلوع» از اوصاف نفسانی است که مسئلۀ حریص بودن آدمی را مطرح می‌نماید. مفسران فریقین در پاسخ به این سؤال که آیۀ مذکور در مقام ذمّ انسان است یا در مقام مدح او یا به امر دیگری اشاره دارد، نظرهای متفاوت وگاه متضادی را ارائه کرده‌اند. اکثر آنها معتقدند که آیه موردنظر در توبیخ انسان وارد شده است؛ در مقالۀ پیش‌رو این دیدگاه‌ها با استناد به دلایل قرآنی، روایی و عقلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و نظر راجح، مدلل گشته است. نتیجه اینکه آیه مورد بحث، به توصیف انسان پرداخته است؛ به این معنا که صفت «هلوع» از ابزار کمالی است که خدای سبحان در انسان تعبیه نموده است، به‌طوری که با تأمّل در لفظ «خُلِقَ» ـ که ناظر بر تکوین انسان است ـ و با تأکید بر سیاق آیات، می‌توان بسیاری از کمالات انسانی از جمله فداکاری، انفاق و ... را در گرو حرص ذاتی انسان، اثبات نمود.

نشوز زنان، یکی از مباحث مطرح در آیه 34 سوره نساء است. این مقاله با تأکید بر این آیه به تبیین آراء تفسیری بانو امین‌اصفهانی و آیت‌الله جوادی‌آملی در معناشناسی و حکم «نشوز» می‌پردازد و هدف آن مقایسه دیدگاه دو مفسر غیرهمجنس در مفهوم و حکم نشوز است. این تحقیق به‌روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر ابزار کتابخانه‌ای انجام پذیرفته است و یافته‌ها، حاکی از آن است که دو مفسر فوق، در معنا و حکم نشوز، اختلاف‌نظر دارند. امین‌اصفهانی «نشوز» را به‌معنای سرپیچی از اطاعت شوهر با تکبر دانسته و حکم آیه را ارشادی می‌داند، اما آیت‌الله جوادی‌آملی معتقد است سربرتافتن همسر از تمکین، بدون قید تکبر، «نشوز» است و زن را در صورت عدم تمکین در آمیزش، «ناشزه» می‏نامد. وی با خوف نشوز، سه مرحله وعظ، هجر و ضرب را به‌جهت امر به‌معروف و نهی ازمنکر از وظایف مرد می‌داند و ضمن تصریح به ترتّب امور سه‌گانه در صورت خوف نشوز، ضرب را منوط به آشکارشدن نشوز و نه خوف نشوز می‌داند امّا در نظر مختار، معنای «نشوز» در این آیه، «جمع شدن زن با غیر» است؛ نه عدم تمکین شوهر. در بیان حکم آیه نیز، با تبیین وجوب تخییری به جمع دیدگاه دو مفسر پرداخته شده است.