جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«بررسی دلالت برهان فطرت بر اثبات صفات ذات خدا» با پرسش اصلی «برهان فطرت ـ به فرض درستی‌اش ـ چه دلالتی بر اثبات صفات ذات خدا دارد؟» آغاز گردید. صفات ذات خدا از مهم‌ترین مباحث اعتقادی بشر هستند و نوشته حاضر سعی دارد با روش تحلیلی بررسی کند که: آیا برهان فطرت می‌تواند صفات ذات خدا را ثابت کند؟ اهمیت این بحث در کوتاه کردن اثبات صفات خدا و آشنایی با ظرفیت برهان یادشده است. پرسش اصلی با فرضیه «صفات ذات خداوند را می‌توان براساس برهان فطرت اثبات کرد» مواجه شد. نخست، دو تقریر از برهان فطرت ارائه گردید که حاصلشان چنین به دست آمد: «خدا کمال مطلق است» و «خدا ناجی است». دلالت کمال مطلق بر صفاتی چون علم حضوری و فاعلیت بالتجلی، قدرت، حیات، غنای وجودی، بساطت عقلی و خارجی، واحد بودن و سرمدیت تبیین شد. دلالت ناجی بر آگاهی و توانایی نجات‌خواهان، علم و قدرتش را فی‌الجمله، و نیز حیات، بساطت خارجی، واحد بودن و سرمدیت خدا را تصدیق کرد، ولی در اثبات غنای وجود ناجی درماند.

بحث درباره علم امام به زمان و چگونگی ارتحال یا شهادت خود، از فروع مسئله گستره علم امام است. این مسئله را می‌توان از منظر عقلی و نقلی بررسی کرد. از مجموع روایات عام و خاص درباره گستره علم امام به دست می‌آید که امامان اهل بیت: به زمان و چگونگی ارتحال یا شهادت خود آگاه بودند. در این‌جا این پرسش یا اشکال مطرح می‌شود که چرا آنان تن به شهادت داده و به حفظ جان خود که عقلاً و شرعاً واجب است، اقدام نکرده‌اند؟ آیا این مطلب با عصمت امام ناسازگار نیست؟ مقاله حاضر به بررسی این مسئله پرداخته و پس از نقل و بررسی روایات مربوط به علم امام به زمان ارتحال یا شهادت خود، پاسخ‌هایی را که عالمان شیعه به پرسش یا اشکال مزبور داده‌اند و برخی از آن‌ها در بعضی از روایات نیز بیان شده است، گزارش و تحقیق کرده است.

مهدویت اندیشه نجات بشر از هرچه بی عدالتی و نابرابری است. مهدی یک فرد الهی از فرزندان فاطمه و دوازدهمین وصی پیامبرصلی الله علیه و سلم و خاتم آنهاست. تبیین صحیح این اندیشه می تواند سبب تحولی عمیق در احساس و رفتار انسان شود به گونه ای که حرکت به کمال و سعادت بشری شتاب یابد و زمینه ساز ظهور امام مهدی گردد. این تحولات در حوزه افعال جوانحی و جوارحی فردی عبارتند از: توسعه و تعمیق معرفت، انقیاد و پذیرش، امید به آینده ای روشن، ترس از گرایش به باطل، دوستی و دشمنی در راه خدا، تلاش فراوان، صبر و استقامت، دعا و توسل برای دیندار ماندن و ظهور امام زمان ، آراستگی به صفات یاران ولی عصرعجل الله تعالی فرجه الشریف. در حوزه اجتماعی نیز عبارتند از: حرکت در راه گسترش عدالت و مبارزه با ظلم، گسترش اندیشه مهدویت و نیروسازی، مقابله با تعالیم انحرافی و آسیب های مهدوی، استقرار حکومت الهی، ایجاد امنیت برای امام.

محققان الهیات روش‌های مختلفی جهت کشف حقائق و حصول معرفت به معارف دارند. برخی نقل گرا، برخی عقل گرا و برخی شهود گرا هستند. این روش‌ها را «روش‌های اولیه و بسیط» می‌نامیم. به لحاظ فرض، امکان تلفیق روش‌های بسیط هست، که در این صورت روش‌های ترکیبی و تلفیقی در زمینه الهیات به وجود خواهد آمد. از میان روش‌های ترکیبی، نوشتار پیش روی، روش ترکیبی عقلی- نقلی را مطمح نظر قرار می‌دهد و پس از بررسی پاره‌ای از ویژگی هایش، در پی مصداق یابی برای آن بر می‌آید. در عالم واقع و نه در عالم فرض، دو اثر- یکی از عالمی شیعی و دیگری از اهل سنّت- با رویکرد ترکیبی عقل و نقل به بحث از عقائد پرداخته‌اند. این دو تألیف «البراهین القاطعة فی شرح تجرید العقائد الساطعة» و «الإنصاف فیما یجب اعتقاده و لایجوز الجهلُ به» هستند.