جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جهاد تبیین مرکب­ واژه ­ای است که نخستین ­بار از سوی مقام معظم رهبری برای جهت­ دهی به مقابلهٔ­ آحادِ مکلّفان با جنبش خصمانه­ رسانه ­ای دشمن در غبارآلود کردن اذهان پیرامون حقایق اسلام و انقلاب اسلامی، به ­کار رفته و علی‌رغم تدوین مقالات در تبلور گستره­ مصادیق و آثارِ ژرف آن، همچنان مبانی و ملزوماتِ آن از منظر فقه چندان هویدا نیست. به جهت آنکه تحقیقی موسّع و یکپارچه در این­باره صورت نگرفته است، پرسش از مبانی فقهی جهاد تبیین و ملزومات آن، مسئله­ ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. وجوب حفظ کیان اسلام و حفظ انقلاب اسلامی و همچنین حفظ سیادت و علوّ نظام اسلامی و حکم حاکم، از جمله دلایلی است که ضرورت و بایستگی جهاد تبیین بر آن مستند است. عمل به این بایسته، با تکیه بر منابع فقهی، ملزوماتی دارد که همواره باید مطمَح­نظر مکلّفان عرصه تبیین باشد. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثُغور ادله و تحلیل مبانی فقهی جهاد تبیین و ملزومات آن انجام شده و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره­ های فقهی با گرد­آوری داده­ های کتابخانه­ میسّر است که نتیجه آن، انعکاس مبانی و ملزومات فقهی جهاد تبیین در کارزار جنگ رسانه­ ای دشمن است.

قضاوت میان اصالت صلح یا اصالت جنگ یکی از موضوعات تأمل‌برانگیز در اندیشه سیاسی اسلام است. در این میان اثبات اصالت صلح در فقه سیاسی حساسیت‌های بیشتری دارد. فقه امامیه معمولاً به مطرح‌کردن مباحث جنگ و صلح در مقابل کفار اهتمام داشته، و سخن جامع و مستقلی درباره اهل قبله مطرح نکرده است. محور اصلی مقاله پیش‌ رو این پرسش است که در مواجهه با گروه‌های مختلف اسلامی، اعم از بغات، محاربان و مخالفان، اصالت صلح حاکم است یا اصالت جنگ یا هیچ کدام؟ مهم‌ترین ثمره تأسیس این اصل تبیین حکم مصادیق مشکوک در منازعات با اهل قبله است. فرضیه تحقیق پیش ‌رو این است که با بررسی دیدگاه فقهای امامیه از متقدمان و متأخران، و با در نظر گرفتن مبانی فقهی ثابت نزدشان، می‌توان اصالت صلح با اهل قبله را به عنوان اصلی کلی در رجوع به آن برای مصادیق مشکوک در منازعات پذیرفت. نوشتار حاضر، با روش توصیف و تحلیل یافته‌های تحقیقِ مبتنی بر منابع فقهی امامیه، اصالت صلح را تبیین کرده است.

معیار و مبانی تشخیص محاذات مواقیت، به ‌عنوان یکی از مسائل نخستین در کتاب الحج، از جمله مباحثی است که دیدگاه‌ها درباره آن از منظر فقه مذاهب اسلامی چندان هویدا نیست و تحقیقی موسّع و یکپارچه در این ‌باره صورت نگرفته است. ‌از این‌رو، پرسش از معیار و مبانی تشخیص محاذات مواقیت برای احرام در حج و عمره از منظر فقه مذاهب اسلامی، مسئله‌ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. اختلاف فقهای اسلامی در اتخاذ مبانی و معیارهای متفاوت در تصوّر محاذات مواقیت، اختلاف فتاوای آنان در تشخیص محاذات مواقیت را در پی داشته است؛ تا جایی که تتبع نویسنده نشان از مبانی و معیارهای هفت‌گانه در این زمینه است. واکاوی این نظریه‌ها و بررسی و نقد ادله آنها نشان می‌دهد که تلفیقی از معیار دایره‌ای و وادی‌ها، می‌تواند بهترین و یگانه‌ترین راه تبیین صحیح محاذات مواقیت، البته با اطلاع از طول و عرض جغرافیایی و راهنمایی‌های اهل خبره باشد. این تحقیق با هدف شناخت اقوال و انظار فقهای مذاهب اسلامی و حدود و ثغور مبانی با تبیین صحیح محاذات مواقیت انجام‌ شده، و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقه مذاهب اسلامی، با گردآوری داده‌های کتاب‌خانه‌ای میسر است که نتیجه‌اش تشخیص معیاری صحیح و دقیق از محاذات مواقیت همراه با تبیین و توضیح آن در قالب برخی اشکال هندسی است.

وجود امنیت راه سرزمین وحی و انجام مناسک حج یکی از مسائل مهم فقه اسلامی است. نظر به وجوب حج و اهمیت خالی‌نماندن کعبه معظمه از حجاج، حکم وجود یا تأمین استطاعت طریقی به عنوان شرط وجوب حج برای مکلفان، از منظر فقه مذاهب اسلامی چندان روشن نیست؛ از این رو پرسش از ماهیت شرط استطاعت طریقی با رویکرد تعطیلی حج در صورت عدم تأمین امنیت حجاج از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی، مسئله­ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. تأمین‌نبودن امنیت حجاج در سرزمین وحی و مسیر منتهی به آن برای امتثال مناسک حج، موجب نبود استطاعت طریقی مکلفان و در نتیجه واجب‌نشدن حج برای او خواهد بود. چنانچه این امر به تعطیلی حج برای عموم مسلمانان منجر شود، بر حاکم اسلامی است که مقدمات انجام مناسک حج را فراهم آورد. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثغور ادله استطاعت طریقی و اثر آن بر تعطیلی حج و در سایه توصیف و تحلیل گزاره­های فقه مذاهب اسلامی با داده‌های کتابخانه‌ای و به شیوه تطبیقی انجام شده است که نتیجه آن، واجب‌نبودن حج در صورت تأمین‌نبودن امنیت در سرزمین وحی و مسیر منتهی به آن است.