جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خواب از پدیده¬های پیچیده و شگفت¬انگیزی است که از دیرباز موردتوجه انسان بوده و ذهن او را به خود مشغول¬کرده¬است و در دین اسلام جایگاه مهم و ویژه¬ای دارد، دانشمندان اسلامی نگاهی خاص به مقوله خواب دارند و آثار غنی و پرباری را در این زمینه به¬وجود¬آورده¬اند. ازآنجاکه معرفت و بیداری انسان¬ها از اهداف عرفا و متون عرفانی است، مقوله خواب و بیداری همواره در نزد آنان مهم بوده¬است. این مقاله به بررسی خواب و بیداری در مثنوی مولوی می-پردازد. مولانا با پیروی از آیات قرآنی و روایات اسلامی، خواب و بیداری را امری مهم می¬داند و برای آن انواع و کارکردهایی قایل است. مولانا در مثنوی خود به¬طور مفصل و منظم از خواب سخن¬نمی¬گوید، بلکه هرجا که لازم باشد از خواب و بیداری به¬عنوان ابزاری در خدمت اهداف عرفانی خود استفاده¬می¬کند. از نگاه او دنیا چون خواب و آخرت همچون بیداری است که در این مقاله سعی¬داریم به این دو کارکرد خواب و بیداری از دیدگاه مولانا بپردازیم. کلیدواژه¬ها: مولوی، مثنوی، خواب، بیداری، دنیا، آخرت.

«صحبت» و آداب آن به‌عنوان يکي از موضوعات مهم و مؤکد، در سير و سلوک عرفاني جايگاه ويژه¬اي دارد. بخش قابل توجهي از آداب اين مبحث مهم، در متون نثر عرفاني بازتاب يافته است. در اين مقاله به بررسي و مقايسة جايگاه «صحبت» در دو اثر مهم نثر عرفاني، کشف‌ المحجوب هجويري و عوارف‌ المعارف سهروردي پرداخته شده است. مبحث صحبت در اين دو اثر از ابعاد و جهات متعدد، مانند آداب و انواع صحبت، بررسي شده است. از‌آنجا‌که نويسندگان دو اثر نام‌برده، هر دو از پيروان مکتب بغداد و اهل صحو‌ند، در بسياري از مسائل و موضوعات کلي صحبت، اتفاق، نظر و در موارد اندکي نيز اختلاف نظر دارند. موضوع ابتدا به‌صورت تفصيلي و به‌تفکيک کتاب¬ها بررسي شده و در قسمت پاياني مقاله به‌اجمال به تفاوتها و شباهتهاي دو اثر مذکور اشاره شده است.

خواجوی کرمانی، از شعرای بزرگ قرن هشتم هجری، منظومة گل و نوروز را، که به گفتۀ خود به لفظ هندی بوده است و داستان‌پردازان بابل آن را ترتیب داده‌اند، به درخواست معشوقی می‌سراید و به حامی خود تقدیم می‌کند. با وجود اینکه این منظومه شباهت‌های بسیاری به خسرو و شیرین نظامی دارد، به دلیل وجود چند داستان فرعی عاشقانه، آرایه‌های ادبی بسیار و مضامین حماسی، رزمی و عرفانی به اثری منحصربه‌فرد تبدیل شده است. اما در کنار آن، با استناد به گفتۀ‌ خود خواجو، می‌توان شاهد حضور باورها و روایات اساطیری دو سرزمین هند و بابل در این منظومه نیز بود؛ دو سرزمینی که تأثیر فرهنگ و عقاید و اساطیر‌شان بر باورها و روایات اساطیری، مذهبی و حماسی ایران به اثبات رسیده است. در این مقاله، با نظر به گفتۀ‌ خواجو و چنین تأثیری، با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی پیشینۀ‌ اسطوره‌ای گل و نوروز پرداخته شده است و ارتباط آن با روایت اسطوره‌ای ایندرای هندی و آب‌ها یا گاوهای دربند اهریمن و از سوی دیگر با ایزدبانوی برکت‌بخش بین‌النهرینی و همسر او مشخص شده و صحت گفتۀ خواجو و حضور مضامین اساطیری، در روایات عاشقانه نیز به اثبات رسیده است.