جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دیوان عطار نیشابوری عارف و شاعر بزرگ ایرانی، همواره موردتوجه دوستداران شعر و ادب بوده و بسیاری از ناقدان و پژوهشگران به بررسی و تحقیق پیرامون این اثر پرداخته‌اند و مترجمانی از کشورهای اروپایی و عرب نیز به آن روی¬آورده¬اند. ظرافت¬هایی در معنی و مفهوم اشعار این شاعر فارسی‌زبان نهفته¬است که در برخی موارد، زمینه‌ساز ارائۀ دیدگاه‌هایی شده¬است؛ بنابراین تأثیر شعر او به ایران و ادب فارسی محدودنمی‌شود. دیرزمانی است که اشعار وی، توجه دانشمندان و صاحب‌نظران آن‌سوی مرزها، از جمله، جهان عرب را به خود جلب¬نموده و به دنبال آن، آثار ایشان چندین بار به زبان‌های مختلف از جمله زبان عربی برگردانده شده¬است و بررسی و نقد این ترجمه‌ها ضروری به¬نظرمی‌رسد. پژوهش حاضر در پی آن است تا با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی، ترجمۀ غزلیات عرفانی دیوان عطار را به زبان عربی مورد بررسی و واکاوی قرارداده و با مقایسۀ متن اصلی با ترجمۀ علی عباس زلیخه به بیان مسائلی چون اشتباه در فهم، حذف و معادل گزینی نامناسب بپردازد تا از این رهگذر برای مخاطب روشن¬شود که بار معنایی واژگان و تعابیر به زبان مقصد چگونه منتقل¬شده و برگردان مترجم از عهدۀ انتقال مفاهیم به خواننده برآمده یا با نارسایی همراه است؟ کلیدواژه¬ها: عطار، ترجمه، غزل، عرفان، علی عباس زلیخه، عشق.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این مقاله به اخلاق دینی- عرفانی امام محمد غزالی و فیض کاشانی در احیاء علوم‌الدین و المحجه البیضاء به صورت تحلیلی و تطبیقی و به روش کتابخانه‌ای و اسنادی پرداخته، ضمن روشن نمودن مفهوم «دین» و «اخلاق» نزد فیض و غزالی، چهار نوع وابستگی دین و اخلاق را که عبارت‌انداز: وابستگی «معرف‌شناسانه»، «زبان‌شناسانه»، «وجودشناسانه» و «روان‌شناسانه» در این دو اثر استنباط و استخراج و تبیین کرده است و سرانجام رویکردهای اخلاقی حاکم بر این دو متن را ذیل سه عنوان «اخلاق فلسفی»، «اخلاق نقلی» و «اخلاق عرفانی» به بحث گذاشته و اشتراک و تمایز فیض و غزالی در اخلاق فضیلت گرای عرفانی و نیز شیوة تهذیب احیاء علوم‌الدین‌ را روشن ساخته است. آخرت‌اندیشی و باطن‌بینی افعال انسانی از آموزه‌های مهم فیض و غزالی در اخلاق عرفانی است.

در ادبیات هر ملت توجه به پژوهش های تطبیقی و آشنایی با افکار بزرگان در ورای مرزهای خود ، موجب گسترش افق دید و غنای ادبی و تعاملات فرهنگی می گردد . در این رساله ، پژوهش تطبیقی بین اندیشه و مضمون های آثار "سعدی" شاعر قرن هفتم هجری از ایران و "تاگور" شاعر قرن بیستم میلادی (قرن سیزدهم و چهاردهم هجری) از هند ارائه می گردد . در پی شناخت و بررسی تأثیر محیط زندگی ، دین ، عرفان ، تحصیلات ، استادان ، سفرها و مسائل مربوط به هر یک به مقایسه شباهت ها و تفاوت های فکری آنان پرداخته می شود که در پنج فصل تنظیم شده است . در راستای پاسخ به این پرسش بنیادین که «شباهت ها و تفاوت ها در مضمون های آثار سعدی و تاگور چیست ؟ » این نتیجه حاصل می شود که افکار شاعران مورد نظر را می توان به موضوعات متعدد چون عرفان ، عشق ، تربیت ، اجتماع و سیاست تقسیم کرد . در هر موضوع این دو شاعر در برخی مضمون ها با هم مشترک می باشند مانند : بهره بردن از دوران زندگی در جهت عشق و انسانیت ، نقش انسان در زندگی ، تقابل عقل و عشق ، اتحاد انسان ها با هم ، صلح و ... و البته در برخی مضمون ها تفاوت نظر بین آنها مشهود است مانند : نحوه نگرش آنان به پیری ، توجه به عالم پس از مرگ یا بی توجهی به آن ، نگرش هر یک به زن ، کودک و . . .. نتیجه حاصل از این پژوهش دستیابی به اشتراک های فکری دو شاعر مزبور است که بیشتر به شباهت های روح کلی انسان برمی گردد و تفاوت آن ها از نوع تفاوت های فردی در برخی موضوعاتِ مورد توجه هر یک است .

روش تفسیری علامه طباطبایی به استناد آیاتی از قرآن کریم نظیر آیات مبارکه » قد جاءکم من الله نور و کتاب مبین « ( المائده /۱۵ )٬ » نزلنا علیک الکتاب تبیانآ لکل شیءٍ و هدیً و رحمةً و بشری للمسلمین « ( النحل/ ۸۹ ) روش تفسیر قرآن به قرآن می باشد. به علاوه به استناد آیاتی چون » و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس « ( النحل / ۴۴ ) » و ما اتاکم الرسول فخذوه و نهیکم عنه فانتهوا « ( حشر/ ۴ ) و حدیث متواتر ثقلین - چون حدیث نقش عمده ای در تفسیر قرآن دارد در تفسیر المیزان تحت عنوان بحث روایی خود را نشان می دهد و از نظر علامه تعارضی بین تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر قرآن به روایات وجود ندارد زیرا روایات نیز نوعی از وحی است که » وحی بیانی « نامیده می شود. همچنین روایاتی که تاکید بر عرصه روایات به قرآن را دارند مبنای نقد و بررسی و تفسیر هایی واقع گردیده اند که علامه طباطبایی بر روایات تفسیری کرده اند. این رساله با بررسی هایی روایی المیزان٬ سعی در روشن نمودن جایگاه رفیع روایات در روش تفسیری علامه طباطبایی دارد. همچنین مشخص می سازد که علامه طباطبایی این روش را در اثر کار و ممارست در روایات وارده از رسول خدا ( ص ) و ائمه اهل بیت ( ع ) برگزیده است. به علاوه تلاش دارد که روش کار علامه طباطبایی را در تفسیر قرآن و تشخیص و دسته بندی روایات صحیح تفسیری تبیین نماید.

خدمت به زیردستان یک تکلیف الهی است، قرآن کریم به شیوه های گوناگون آن را مطرح کرده است. خدمت در قرآن عبارت است از: هزینه کردن بخشی از نعمت های مادی و معنوی که آثار و فواید دنیوی و اخروی در پی داشته باشد، ترویج فرهنگ خدمت با راهبردهای گوناگونی صورت می گیرد و در ادیان دیگر نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است. لذا تطبیقی در این زمینه انجام شده تا بدین ترتیب در گسترش این فرهنگ در جامعه قدمی هرچند کوچک برداشته شود. در این تحقیق سعی شده است ضمن بهره گیری از مباحث کلی و اصلی تفاسیر، کتب و منابع مختلف، خدمات مادی و معنوی از دیدگاه اسلام- در حد توان نگارنده- مورد بحث قرار گیرد و سپس آیاتی از کتب مقدس در ذیل هر مبحث آورده شود. «مقایسه خدمت به زیردستان در قرآن و کتب مقدس» در دو بحث اصلی تنظیم شده است. مبحث اول: بیان کلیات، از جمله: کاربرد واژه خدمت، تعاون و معرفی کتب عهدین. مبحث دوم: بررسی ابعاد گوناگون خدمت در قرآن و کتب عهدین، اهداف و موانع آن. نتایج نشان می دهد افراد در مقابل یکدیگر مسؤلند و همه مردم وظیفه دارند که در حد توانایی خود به افراد نیازمند کمک کرده و احتیاجات آنان را رفع نمایند، چرا که افراد ضعیف اجتماع هنگامی که تحت حمایت اغنیا قرار گرفتند، به هم نزدیک شده و موجب می شود همه طبقات جامعه از رفاه نسبی برخوردار شوند هدف مهم در امر خدمت رسانی، بیش از هرچیز رشد و تربیت فردی، ارتقای سطح اندیشه و تعالی مادی و معنوی انفاق کننده بوده است اگرچه موجب مرتفع شدن نیاز فرد مورد انفاق نیز می شود

همواره، ادبیات فارسی از کلام اسلامی متأثر بوده است و شاعران یا نویسندگان از دریچۀ آن به جهان نگریسته‌اند. از این رو آشنایی با علم کلام و فرقه‌های گوناگون آن موجب شناخت هر چه بیشتر ادب پارسی می‌گردد. در این رساله به باورها و اندیشه‌های اشعریانه پرداخته شده که یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین مکاتب کلامی به شمار می-رود.این دیدگاه‌ها در طول قرن‌های متمادی ادبیات فارسی را تحت سیطرۀ خود داشته است. اگرچه کلام اشعری در عراق پایه‌ریزی شد؛ با ورود به ایران و در خراسان به رشد و تکامل رسید. اندک اندک، این اندیشه‌ها در ذهن غالب مردم رسوخ کرد. باوجوداینکه مدت زمان زیادی از پیدایش آن گذشته است، هنوز بقایای این تفکّر را در جامعه می‌توان یافت.در این پایان‌نامه نخست به تعریف علم کلام و ویژگی‌های آن پرداخته شده و در ادامه نخستین فرقه‌های کلامی معرفّی گردیده است که زمینه‌ساز شکل‌گیری مکتب اشعری ‌ می‎باشد. در بخش باورها و اندیشه‌های اشعریانه، دیدگاه‌های ابوالحسن اشعری و پیروانش در قالب خدا، انسان و جهان تقسیم‌بندی و تشریح شده‌است. هیچ‌گاه، آثاری که به رشتۀ تحریر در می‌آیند از شرایط تاریخی و اجتماعی خویش بی‌تأثیر نیستند؛ بنابراین قبل از پرداختن به شاعران و نویسندگان بستر تاریخی و شرایط اجتماعی دوران سلجوقیان مطرح شد. آنگاه، تأثیر کلام اشعری بر حدیقۀ سنایی و دیوان انوری مورد بررسی قرار گرفت. همچنین در بخش بعد، بازتاب این تفکُّر در کتاب‌های کیمیای سعادت و تمهیدات تجزیه و تحلیل شد. چهار کتاب مورد بررسی، تحت تأثیر باورها و اندیشه‌های اشعریانه قرار گرفته‌ که این تأثیرها در حدیقه الحقیقه و کیمیای سعادت و تمهیدات بیشتر مشهود است.

پژوهش شامل موارد ذیل است: مفهوم شناسی، اقسام هدایت و مراتب آن، هدایت تشریعی، تحلیل هدایت مآلی قرآن، ادله و مویدات هدایت مآلی، روشهای قرآن در تحقیق طرق هدایت، بیدارگری و شکوفایی فطرت، نقش دین و قرآن در هدایت عقل، تدریج در هدایت، نتایج هدایت گر بودن قرآن، معناداری قضایای مندرج در قرآن، خطاناپذیری قرآن کریم و نزاهت آن از اغرا و اغوا، زبان شناسی قرآن، فهم پذیری قرآن، جامعیت و جاودانگی اسلام و مرجعیت و مجیت قرآن.

این تحقیق در پنج فصل با این موضوعات به نگارش درآمده است: فصل اول، فضایل سوره ی حمد: فضایل سوره ی حمد از دیدگاه روایات و آرای دانشمندان اسلامی، سوره ی از نظر محل و موقعیت نزول؛ فصل دوم، مدخلی بر نام های سوره ی حمد: نام های سوره ی حمد؛ فصل سوم، بررسی نام های سوره ی حمد: نام های وارده در روایات (حمد، فاتحة الکتاب،ام الکتاب،ام القرآن، سبع الثانی،...)، نام های وارده در سخنان مفسّران و محققین قرآن؛ فصل چهارم، وجه تسمیه ی نام های سوره ی حمد: حمد، فاتحة الکتاب،ام الکتاب، ام القرآن، سبع الثانی، شفا یا شافیه، اساس، کنز، فاتحة القرآن، الصّلوة، الکافیه یا کافی، الوافیه یا وافی، الراقیه یا رقیه، شکر، نور، دعا، تعلیم مسئله، مناجات، تفویض، سئوال، مفتاح الجنّة؛ فصل پنجم، تحقیق درباره ی جزء سوره ی حمد بودن «بسم الله»: بسم الله آیه ای از قرآن، چگونگی هفت آیه بودن سوره ی حمد، روایات درباره ی جزء سوره ی حمد بودن بسم الله.