جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تمرکز بر رفاه انسان و بیتوجهی به سایر موجودات زنده در استفاده از منابع محدود طبیعی، پیامدی جز بحران محیط زیست ندارد. به دلیل اینکه در حفاظت از محیط زیست هیچ تدبیری به اندازه اخلاق نمی‌تواند انسان را از درون به ترک رفتار ناشایست در قبال محیط زیست ملزم کند، برای رهایی از این بحران لازم است اخلاق محیط زیست را جدی بگیریم، زیرا مجموعه‌ای از معیارهای فردی و اجتماعی را در اختیار ما می‌نهد که برای تنظیم رابطة شایسته میان انسان و محیط زیست ضروری است. متفکران قرن بیستم در قلمرو اخلاق محیط زیست انبوهی از نظریه‌های «انسان‌محور»، «زیست‌محور» و «بوم‌محور» تولید کرده‌اند. به نظر می‌رسد که در میان این نظریه‌ها، نظریه‌های زیست‌محور، به خصوص نظریه «احترام به طبیعت»، از معقولیت قابل قبولی برخوردارند. در این پژوهش نخست می‌کوشیم این نظریه را صورت‌بند‌ی کنیم، سپس معقولیتِ آن را در بعد نظری و عملی نشان دهیم و در پایان به اشکالاتی که به این نظریه وارد شده است، پاسخ می‌دهیم.

بحران محیط زیست همه مناطق کره زمین را در برگرفته و رهایی از آن نیازمند مشارکت همه انسان‌ها در حفاظت از محیط زیست است؛ مشارکتی که بدون توافق بر سر هنجارهای جهان‌شمول در اخلاق محیط زیست ممکن نیست؛ اما با توجه به اختلاف‌نظر فرهنگ‌ها و مکاتب گوناگون در جهان‌بینی و مبانی اخلاق، این پرسش مطرح می‌شود که «چگونه می‌توان به چنین توافقی دست یافت؟» ادعای اصلی این پژوهش این است که برای رسیدن به چنین توافقی می‌توان از ایده «اجماع هم‌پوش» بهره گرفت. بر اساس این ایده، این هنجارها باید به‌گونه‌ای صورت‌بندی شوند که توجیه آنها وابسته به جنبه‌های اختصاصی هیچ‌یک از سنت‌های دینی، مکاتب جامع علمی، فلسفی و اخلاقی نباشد، و پیروان سنت‌ها و مکاتب گوناگونِ عقیدتی با تمسک به دلایل پذیرفته‌شده در سنت و مکتب خود، بتوانند بر سر آنها توافق کنند. بنابراین، می‌کوشیم نشان دهیم که چنین اجماعی بر سر «لزوم اخلاقی احترام به طبیعت» میان مسلمانان و هواداران نظریۀ «احترام به طبیعت»-که نظریه‌ای فرادینی و بنیادین در اخلاق محیط زیست است- ممکن خواهد بود.