جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق مسأله پیوند معرفتی «تکلیف در حد وسع» و «جبر و اختیار» و ابعاد آن در میراث علمی تفسیر و کلام را با رهیافت تاریخی-تطبیقی و با روش تحلیلی-انتقادی بررسی می­کند. از آنجا که بحث از این پیوند، در منابع تفسیری کلام­گرا به میان آمده است، این تحلیل برپایه دیدگاه ده مفسر مؤثر انجام می­شود. تحلیل تاریخی –تطبیقی مفسران برپایه مبانی کلامی در جبر و اختیار به تفسیر آیات پنج­گانه وسع می­پردازد. معتزله این آیات را دال بر نفی جبر و اثبات تفویض می­دانند. اشاعره متقدم به مفهوم­سازی جدید از وسع می­پردازند تا آیات را با دیدگاه جبرگرایانه سازگار کنند. اشاعره متأخر به نظریه­های جبرگرایی معتدل روی می­آورند. مفسران شیعه این آیات را دال بر نفی جبر و تفویض می­دانند. رهاورد این پژوهش دستیابی به تمایز سه گونه پیوند تصوری، تصدیقی و تأویلی است. با این تمایز می­توان چالش­های تاریخی کلام بنیان در تفسیر آیات وسع را بین دو مسأله تکلیف درحد وسع و جبر و اختیار تبیین کرد.