جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تصوف از جمله جریانها و نهادهای تاریخی تأثیرگذاری است که از ابتدای ظهور تمدن اسلامی شکل گرفت. در مورد این جریان تاریخی رویکردهای مختلفی صورت گرفته است که اغلب یا درصدد سیاه نمایی و یا درصدد مقدس نمایی بوده است؛ لیکن خواست پژوهش حاضر آن است که نسبت میان تصوف و اجتماع را مورد واکاوی قرار دهد. آیا همان گونه که برخی از منتقدان تصور نموده اند نمی توان برای تصوف نقش و عمل اجتماعی متصور شد؟ این پژوهش با کاربست روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد تبیین این مسأله است که جریان دوران ساز تصوف، در خلال دوره های مختلف، به اشکال و مکاتب مختلف وجود داشت و در هر دوره تاریخی نمودها و تبلور گوناگونی داشته است که در یک سیر تاریخی از زهد به سماع رسیده است. بررسی این سیر تاریخی و روندهای تغییر نگرش صوفیان نشانگر آن است که زهد صوفیانه که مباین با احراز نقش های اجتماعی بود، بتدریج از قرن سوم و بخصوص چهارم رنگ باخت و صوفیان با احراز نقش های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در جامعه خود تأثیرگذار شدند اما در کنار بررسی نقاط مثبت تصوف در حوزه عمل اجتماعی پژوهش حاضر، نیم نگاهی هم به جریانهای صوفیه ای داشته است که با اندیشه و عمل خود بر دوری و کناره گیری از اجتماع نظر داشته اند و همین رویکرد باعث ایجاد اختلاف با جریانهای صوفیه ای می شد که به حضور در اجتماع اهتمام ویژه ای داشتند.