جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پژوهش حاضر به بررسي جايگاه، محدوده و توانايي درک و کارايي عقل در شريعت و ميزان واقع نمايي آن مي‌پردازد و ديدگاه اخباريان و صاحبان مکتب تفکيک (بين عقل و شرع) و نقاط اختلاف و اشتراک آنان را در اين زمينه بررسي مي‌کند. اين نوشتار در پنج فصل تنظيم شده است. در فصل اوّل کلّيّاتي همچون: معرّفي اخباريان و مکتب تفکيک، تعريف عقل در لغت، اصطلاح و نزدِ اخباريان و مکتب تفکيک ارائه شده است. نويسنده در فصل دوم به تبيين مکتب اخباريگري و افکار مکتب تفکيک، تاريخچه شکل گيري و فراز و نشيب هاي آن ها مي‌پردازد. او ضمن معرّفي بزرگانِ اخباريان مکتب تفکيک، نقش علاّمه وحيد بهبهاني را در افول تفکّرات اخباريگري و رواج اصولي گري و عقل گرايي مي‌ستايد. وي با اشاره به سوء برداشت اخباريان از اجتهاد و تعقّل در دين و مسايل دين، اصول و ديدگاه هاي مکتب تفکيک را در محدود کردن عقل و عقل گرايي و ضرورت تفکيک بين عقل و شرع (عقل و روايات) را از منظر آنان بيان مي‌کند. در فصل سوم نويسنده به جايگاه عقل از ديدگاه اخباريان پرداخته و ادلّه آنان درباره نکوهش عقل و قائل نبودن کار کرد براي آن در تفسير شرع شرح مي‌دهد. نگارنده در همين زمينه با تعريف عقل از منظر متکلّمان، منطقيان، اصوليان و اخباريان، اقسام عقل و مدرکات آن را از منظر آنان بررسي مي‌کند. وي همچنين به معناي حُسن و قُبح عقلي نزدِ دانشمندان اسلامي اشاره کرده، ديدگاه اشاعره، معتزله و اماميّه را در زمينه اثبات يا ردّ وجود حُسن و قُبح ذاتي عقل منعکس مي‌سازد. نويسنده همچنين با اشاره به برداشت هاي اخباريان از برخي روايات که در آن از عقل نکوهش شده، برداشت هاي آنان را در اين زمينه نادرست مي‌انگارد. حجّيّت عقل نزدِ اخباريان، محدوده قدرت عقل در کشف مقاصد شريعت، ادلّه عقلي اخباريان در ردّ عقل و نقد آن و بيان ديدگاه هاي افراطي، تفريطي و اعتدالي درباره عقل و کارکردهاي آن در شرع و انعکاس نظر برخي علماي برجسته شيعه در اين باره، از ديگر مطالب فصل چهارم محسوب مي‌شود. در فصل پنجم تعريف و جايگاه عقل از ديدگاه مکتب تفکيک و بررسي ادلّه آنان در قلمرو عقل و جايگاه آن در شناخت و پيامبر و امام معصوم بيان شده است. نگارنده در فصل پنجم و پاياني به مقايسه ديدگاهاي اخباريان و مکتب تفکيک در مقوله عقل و کارکردهاي آن مي‌پردازد و تفاوت ها و شباهت هاي اين دو ديدگاه را بررسي و ارزيابي مي‌کند.