جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫هشام بن حکم از متکلمان برجسته و از اصحاب امام صادق( است که نقش برجسته‌اي در تطور کلام شيعه داشته است. نگارنده در اين پايان نامه ضمن بيان مسايل مهم علم کلام شيعه اماميه، نقش هشام بن حکم در تدوين علم کلام و تطور اين علم و تاريخچه آن مورد بحث و بررسي قرار داده است. اين پژوهش در چهار فصل سامان يافته است تا بتواند به طور مستوفا به تبيين مهم‌ترين آموزه‌هاي کلامي شيعه اماميه از جمله توحيد، عدل الهي، نبوت، امامت و معاد بپردازد. آن‌گاه نقش هشام بن حکم، يکي از متکلمان مبرّز و اصحاب امام صادق( را در تبيين و تدوين اين مباحث تبيين بکند. نويسنده فصل اول را به کليات بحث اختصاصي داده است و در آن معناي لغوي و اصطلاحي علم کلام را بيان مي‌کند. سپس در فصل دوم، وجه تسميه علم کلام و موضوع علم کلام اسلامي را تبيين کرده و تکوين و تطور اين علم و رابطه آن با ساير علوم مانند فلسفه، منطق، اصول فقه و علم فقه را شرح مي‌دهد. در ادامه همين فصل، نويسنده آراي مختلف در مورد علم کلام و نظرگاه مخالفان و موافقان اين علم را تشريح مي‌نمايد. تطور و تحول در علم کلام اماميه، موضوعي است که فصل سوم عهده‌دار بررسي آن است. در اين راستا اين مباحث را مطرح کرده: پيدايش کلام شيعه و مراحل تطور آن، رابطه بين مکاتب کلامي شيعه، معتزله و اشاعره با يکديگر و اختلاف نظر و اتفاق نظر آنان در مباحثي مانند خلق افعال العباد، امامت، عدل الهي، عصمت انبياي الهي، صاحب گناه کبيره، حسن و قبح عقلي، توحيد، شفاعت و صفات خداوند. پايان بخش اين پژوهش، روش‌شناسي شيعه در اثبات عقايد خود است که در فصل چهارم آمده است. در اين راستا روش شيعه اماميه در تبيين و اثبات عقايد کلامي خويش مانند توحيد، صفات خداوند، عدل الهي و مباحث مرتبط با آن مانند قضا و قدر الهي، هدايت و ضلالت انسان‌ها، نبوت، امامت و معاد بررسي شده است. در ادامه از نقش هشام بن حکم در کلام شيعه بحث شده است و تأثير روش کلامي وي در تثبيت عقايد شيعه اماميه و شکل‌گيري و نضج علم کلام اماميه مورد شرح و بررسي قرار گرفته است. نويسنده در پايان، به جوانب مختلف شخصيت هشام پرداخته است؛ از اين رو آراي ائمه به ويژه امام صادق( درباره هشام بن حکم را بيان کرده و در ادامه عصر هشام از لحاظ فرهنگي و کلامي را معرفي نموده است. همچنين برخي از اظهارنظرهاي کلامي وي در اصول عقايد شيعيان و مناظرات وي با برخي از مخالفان شيعه و افکار عقايدي آنان را ذکر کرده است.