جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫يکي از تحليل‌ها در باره وحي، تجربه ديني انگاشتن آن است. بر اساس اين تحليل، پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله و سلم با خداوند متعال مواجهه‌اي داشته و تفسير خود را از آن مواجهه در قالب الفاظي براي ديگران بيان مي‌کند. اين ديدگاه ابتدا در غرب توسط شلاير ماخر مطرح گرديد. او مي‌خواست براي دين پايگاه مستقلي بيابد؛ تا به زعم خودش، از انتقادات علم جديد و عقلانيت انتقادي مصون بماند. پايگاه دين را از کتاب مقدس، استدلال‌هاي عقلي و اخلاق، به قلب و دل دينداران و احساسات و عواطف شخصي آنان منتقل کرد. عده‌اي از روشنفکران همچون دکتر سروش تحت تأثير اين انديشه، ديدگاه‌هاي جديدي در باره وحي ارائه کردند که خلاصه اين نظرات عبارت است از: 1. وحي همان الهام است و الهام از نوع تجربه‌هاي شاعرانه و عارفانه مي‌باشد. 2. وحي همان تجربه ديني است. 3. وحي مولود احساس شخصي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم است و از سوي خداوند نيست. 4. نفس هر فردي، از جمله نفس پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم الهي است و مي‌تواند منشأ توليد وحي گردد و تنها تفاوت پيامبر با ديگران در اين است که او به الهي بودن نفس خود آگاه است. 5. لفظ و معناي قرآن هر دو، توليد خود پيامبرند و از سوي خدا نيست. 6. شخصيت، فرهنگ و دانش نسبي پيامبر در ارائه مفاد وحي تأثير مي‌گذارد و وحي را خطاپذير مي‌سازد. 7. پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم مضمون وحي را از خداوند متعال دريافت مي‌کند و به زبان، تصاوير و دانشي که خود دارد، به آحاد مردم منتقل مي‌کند. 8. بعضي از جنبه‌هاي دين به طور تاريخي شکل گرفته‌اند و امروز ديگر موضوعيت ندارند. ظواهري از قرآن کريم که با علوم بشري سازگاري ندارند و در پيام بنيادين دين دخالتي ندارند، تأويل پذيرند. 9. البته وي مي‌پذيرد که وحي تنها در مسائل ديني خطاناپذير است؛ ليکن در مسائلي که به جهان و جامعه انساني مربوط مي‌شود، خطاپذير است. 10. دوران مأموريت پيامبر به پايان رسيده؛ اما مجال براي تکرار تجربه ديني وجود دارد. از نظر نگارنده، مهم‌ترين اشکال سروش اين است که وي دليل متقني بر تبيين نظريه خود نمي‌آورد. او در ادامه، نظر آيت‌الله جوادي آملي درباره تفاوت‌هاي وحي و تجربه ديني را مطرح مي‌کند که برخي از آنها از اين قرارند: 1.وحي رسالي همراه با اعجاز و تحدي است؛ درحالي که تجربه ديني چنين نيست. 2.بين اين دو، هم در مبدأ فاعلي فرق است و هم در مبدأ قابلي. 3.در مکاشفات عرفاني احتمال خطا وجود دارد؛ ولي در وحي چنين نيست.